سیستم برق خودرو از قطعات مختلفی تشکیل شده که خرابی و ضعف هرکدام می‌تواند عملکرد ماشین را تحت تاثیر قرار دهد. شمع یکی از قطعات مهم سیستم برقی و موتور خودرو است که وظیفه ایجاد جرقه جهت احتراق مخلوط سوخت و هوا را بر عهده دارد. در این مقاله از وبلاگ تپسی قرار است علائم خرابی شمع خودرو را توضیح داده و علت خرابی شمع خودرو را به صورت مفصل بیان کنیم.
شمع خودرو چیست؟
در موتورهای احتراقی درون سوز که در ماشین‌های بنزینی و گازسوز تعبیه شده‌اند، برای عمل احتراق میان مخلوط سوخت و هوا نیاز به جرقه وجود دارد. این جرقه توسط شمع خودرو ایجاد می‌شود.
این قطعه برای اولین بار در سال 1860 توسط یک مخترع بلژیکی با نام اتین لونورا برای استفاده در یک موتور گازی ساخته شد. سی سال بعد اما تسلا، مخترع بزرگ امریکایی ساخت آن را به نام خود ثبت کرد.
· اجزای شمع خودرو
این قطعه از اجزای مختلفی تشکیل شده که عبارت است از:
الکترود مرکزی: وظیفه ارسال ولتاژ بالا برای تولید جرقه را دارد.
الکترود جانبی: جرقه بین این الکترود و الکترود مرکزی ایجاد می‌شود.
بدنه فلزی: این بخش به سر سیلندر پیچ می‌شود و وظیفه دفع حرارت تولید شده در اثر جرقه را دارد.
عایق سرامیکی: این بخش باعث جلوگیری از نشت جریان الکتریکی به قسمت‌های دیگر موتور می‌شود.
پایه: بخشی که به آن پیچ می‌شود و با محفظه سیلندر در تماس است.
وظیفه شمع خودرو چیست؟
این قطعه در موتور خودرو وظیفه جرقه‌زنی را بر عهده دارند. این وظیفه برای شروع فرآیند احتراق و به حرکت درآمدن موتور ضروری است. آن‌ها با دریافت ولتاژ بالا از کوئل، جرقه‌ای ایجاد می‌کنند که باعث اشتعال مخلوط فشرده‌شده سوخت و هوا در سیلندر خودرو می‌شود.
این احتراق باعث آزاد شدن انرژی و به حرکت درآمدن پیستون‌ها می‌شود که در نهایت به چرخش میل‌لنگ و ایجاد قدرت موتور می‌انجامد.
علائم خرابی شمع خودرو چیست؟
بعد از آشنا شدن با وظایف و اجزای این قطعه مهم سیستم برقی خودرو، حالا نوبت به شناخت علائم خرابی شمع خودرو می‌رسد.
عملکرد بد این قطعه می‌تواند خسارات فراوانی به ماشین تحمل کرده و نشانه‌های متعددی داشته باشد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
1- مشکل در استارت خودرو
اگر خودرو شما بد استارت می‌خورد و مخصوصا در هوای سرد به سختی روشن می‌شود، در کنار ایرادات احتمالی باتری، ممکن است این اتفاق یکی از علائم خرابی شمع خودرو باشد.
همانطور که گفتیم این قطعه وظیفه ایجاد جرقه برای احتراق مخلوط سوخت را بر عهده دارد و در صورت ایراد، این عمل به درستی انجام نمی‌شود.
2- کاهش شتاب خودرو
عوامل مختلفی در شتاب خودرو و میزان آن تاثیرگذار است. یکی از آن‌ها تنظیم زمان احتراق سوخت و چگونگی آن است. همانطور که توضیح دادیم، عامل این احتراق شمع است.
یکی از علائم خرابی این قطعه کاهش شتاب ماشین است که در نتیجه احتراق ناقص به وجود می‌آید.
3- افزایش مصرف سوخت
وقتی شتاب خودرو کاهش پیدا می‌کند، موتور برای جایگزین کردن انرژی بیشتر، سوخت بیشتری می‌سوزاند. اگر خودرو شما نسبت به قبل سوخت بیشتری مصرف می‌کند، می‌تواند دلیلش خرابی این قطعه باشد.
4- لرزش موتور در حالت درجا
در حالت درجا (زمانی که خودرو در حال توقف است و موتور روشن است)، ممکن است لرزش‌های غیرعادی احساس کنید. این لرزش‌ها معمولاً نشان‌دهنده مشکل در سیستم جرقه‌زنی هستند.
شمع‌های خراب یا کثیف باعث می‌شوند که برخی سیلندرها به‌درستی جرقه نزنند و در نتیجه موتور به‌طور نامنظم کار کند.
5- افزایش آلایندگی ماشین
اگر عمل احتراق سوخت در محفظه سیلندر به درستی انجام نشود، خودرو دود خواهد کرد. افزایش آلایندگی ماشین به خصوص خروج گاز مونواکسید کربن و همچنین به مشام رسیدن بوی بنزین از دود خروجی از اگزوز می‌تواند یکی از علائم خرابی شمع خودرو باشد.
6- وجود دوده و روغن روی بدنه خود شمع
اگر شمع‌ها را از موتور خارج کرده و مشاهده کردید که روی آن‌ها دوده سیاه یا روغن وجود دارد، این می‌تواند نشانه‌ای از خرابی یا کثیفی این قطعه باشد.
دوده یا روغن روی آن‌ها می‌تواند به دلیل سوختن ناقص سوخت یا نشت روغن به داخل محفظه احتراق باشد.
7- روشن شدن چراغ چک خودرو
دلایل مختلفی برای روشن شدن چراغ چک خودرو وجود دارد. افزایش آلایندگی، اختلال در سیستم احتراق، کاهش شتاب و عملکرد بد موتور هرکدام می‌تواند باعث روشن شدن چراغ چک خودرو شود. علت هرکدام از این موارد نیز خرابی شمع خودرو است.
8- کارکرد نامنظم موتور و تغییرات دور موتور
اگر متوجه کاهش توان موتور و عملکرد ناهموار در دورهای مختلف موتور شدید، این می‌تواند نشانه خرابی این قطعه باشد.
شمع‌های فرسوده یا کثیف نمی‌توانند جرقه‌ای قوی و مداوم ایجاد کنند که باعث می‌شود موتور به‌طور نامنظم کار کند.
9- ترک خوردگی و آسیب به بدنه شمع خودرو
از دیگر علائم خرابی شمع خودرو می‌توان به آسیب ظاهری در بدنه این قطعه اشاره کرد. معمولا ترک خوردگی بدنه و قسمت چینی آن می‌تواند یکی از نشانه‌های خرابی آن باشد.
ضربه به خودرو یا افزایش بیش از اندازه دمای ماشین از عوامل این اتفاق است.
10- زرد شدن قسمت چینی شمع خودرو
قسمت چینی این قطعه معمولا سفید رنگ است. اگر به مرور زمان این قسمت از سفید تغییر رنگ داد و زرد شد، دلیلیش اشکال در مراحل احتراق سوخت و نفوذ بنزین به این قطعه مهم است.
11- صدای انفجار در اگزوز
اگر از اگزوز صدای انفجار یا پف کردن شنیدید، این یکی از نشانه‌های خرابی این قطعه است. احتراق ناقص یا دیرهنگام می‌تواند باعث ورود سوخت نسوخته به اگزوز و ایجاد انفجار در آن شود.
علت خرابی شمع خودرو چیست؟
بعد از آشنا شدن با علائم خرابی این قطعه، بهتر است با علت خرابی شمع خودرو نیز آشنا شویم. این وسیله جز قطعات مصرفی ماشین است و ممکن است به دلایل مختلفی کارایی خود را از دست بدهد.
1- فرسودگی طبیعی شمع
همانطور که توضیح دادیم شمع جز قطعات مصرفی ماشین است و به مرور زمان با کاهش عملکرد مواجه می‌شود. فرایندهای طبیعی احتراق که باعث گرم شدن و سرد شدن مداوم این قطعه می‌شوند، در نهایت باعث فرسودگی الکترودها می‌شود. این فرسودگی منجر به کاهش کارایی جرقه‌زنی و در نتیجه خرابی این قطعه می‌شود.
2- کیفیت پایین سوخت
اگر سوخت مصرفی در ماشین کیفیت پایینی داشته باشد، علاوه بر اینکه عمل احتراق به درستی انجام نمی‌شود، رسوبات و دوده نیز روی قطعات مختلف موتور از جمله شمع‌ها باقی می‌ماند که می‌تواند یکی از دلایل خرابی آن باشد.
3- وارد شدن ضربه
همانطور که گفتیم ایرادات ظاهری در بدنه این قطعه مانند ترک و … می‌تواند عملکرد آن را مختل کند. به همین خاطر ضربه و تصادف از جمله علت خرابی شمع خودرو است.
4- افزایش بیش از حد دمای موتور
دلایلی مانند استفاده از سوخت نامناسب، خرابی سیستم خنک‌کننده موتور و جوش آوردن ماشین یا تنظیم نامناسب موتور می‌تواند باعث افزایش بیش از حد دمای موتور شود. این گرمای زیاد می‌تواند الکترودهای شمع را بسوزاند و در نتیجه کارایی خود را از دست بدهد.
5- تجمع رسوبات کربنی و دوده سیاه روی شمع
استفاده از سوخت بی‌کیفیت، احتراق ناقص یا تنظیم نامناسب موتور می‌تواند باعث تشکیل رسوبات کربنی روی این قطعه شود. این رسوبات مانع از جرقه‌زنی صحیح و کامل این قطعه می‌شوند. رسوبات کربنی از جمله علت خرابی شمع خودرو است.
6- نشتی روغن در محفظه احتراق
خرابی واشر سر سیلندر یا واشرهای سوپاپ می‌تواند باعث نشت روغن به داخل سیلندرها شود. روغن وارد شده به محفظه احتراق، شمع‌ها را آلوده کرده و مانع از جرقه‌زنی صحیح آن‌ها می‌شود.
7- احتراق ناقص یا زودهنگام
این مشکل معمولاً به دلیل کیفیت پایین سوخت، استفاده از شمع‌های نامناسب یا مشکلات دیگر در سیستم احتراق رخ می‌دهد. در این حالت، جرقه‌زنی قبل از زمان مناسب انجام شده و باعث ایجاد فشار اضافی در موتور و آسیب به قطعات مختلفمی‌شود.
8- فشار بیش از حد به موتور
فشار بیش از حد روی موتور به دلیل رانندگی در سرعت‌های بالا، حمل بار سنگین یا رانندگی در شرایط دشوار می‌تواند به افزایش دمای شمع‌ها و خرابی آن‌ها منجر شود.
9- نصب نادرست شمع
اگر شمع‌ها به‌درستی نصب نشوند، ممکن است باعث خرابی سریع آن‌ها شود. نصب نادرست می‌تواند شامل بیش از حد محکم بستن یا به‌درستی محکم نشدن آن باشد.
10- ایراد وایر و علت خرابی شمع خودرو
وایرها وظیفه انتقال ولتاژ بالا از کوئل به شمع را بر عهده دارند. هرگونه نقص در وایرها می‌تواند باعث مشکلاتی در جرقه‌زنی و در نتیجه آسیب به این قطعه و عملکرد نامناسب موتور شود.
اگر وایرها به‌درستی ولتاژ را منتقل نکنند، جرقه ایجاد شده ضعیف خواهد بود. این جرقه ضعیف باعث می‌شود که احتراق ناقص رخ دهد یا در برخی مواقع اصلاً احتراقی انجام نشود.
11- عدم تنظیم درست موتور
اگر موتور خودرو تنظیم نباشد و سیستم احتراق به‌درستی کار نکند، ممکن است شمع‌ها به‌درستی جرقه نزنند یا به دلیل احتراق ناقص، رسوبات روی آن‌ها تشکیل شود.
عدم تنظیم درست مخلوط سوخت و هوا، خرابی سنسورهای اکسیژن، یا عملکرد نادرست سیستم‌های دیگر می‌تواند باعث مشکلات احتراق و خرابی شمع‌ها شود.
بهترین زمان تعویض شمع خودرو
لوازم مصرفی ماشین با توجه به عملکرد و میزان استهلاک باید تعویض شوند. البته در زمان تعویض قطعات مختلف موتور خودرو از جمله شمع‌ها، کیفیت قطعه نیز تاثیرگذار است.
اما در روند طبیعی بهترین زمان تعویض آن هر 30 تا 50 هزارکیلومتر است.
همچنین ما در وبلاگ تپسی در مقاله‌ای با عنوان «خرابی واتر پمپ» در این مورد صحبت کرده‌ایم.
سوالات متداول
1- آیا کیفیت سوخت در عملکرد شمع خودرو تاثیرگذار است؟
بله، استفاده از سوخت بی‌کیفیت یا دارای ناخالصی می‌تواند منجر به تشکیل رسوبات کربنی روی آن‌ها شود. این رسوبات مانع از جرقه‌زنی صحیح شده و در نهایت باعث خرابی آن می‌شوند. استفاده از سوخت با کیفیت و مطابق با توصیه سازنده خودرو به افزایش عمر آن کمک می‌کند.
2- دلیل زرد شدن قسمت چینی شمع چیست؟
یکی از نشانه‌های خرابی این قطعه زرد شدن قسمت چینی شمع است. دلیل این تغییر رنگ احتراق ناقص سوخت و ورود بنزین به این قطعه است.
3- تاثیر شمع غیراستاندارد در خرابی این قطعه چیست؟
نصب نامناسب از نظر اندازه یا قدرت جرقه‌زنی می‌تواند باعث احتراق ناقص یا مشکلات دیگر در موتور شود. شمع‌های نامناسب می‌توانند به مرور زمان خراب شده و باعث کاهش کارایی موتور و افزایش مصرف سوخت شوند. همیشه از قطعاتی که مطابق با توصیه سازنده خودرو هستند استفاده کنید.
4- چطور عمر شمع خودرو را افزایش دهیم؟
برای جلوگیری از خرابی زودرس ، از سوخت با کیفیت استفاده کنید، به‌طور منظم موتور را تنظیم کنید و از شمع‌هایی که توسط سازنده خودرو توصیه شده‌اند، استفاده کنید.
همچنین ما در مقاله‌ای با عنوان «11 علت سفت شدن فرمان هیدرولیک خودرو» در این رابطه هم توضیحات مفصلی ارائه داده‌ایم.