موتور خودرو برای کارایی احتیاج به روغن دارد. این روغن در محفظه سیلندر ریخته شده و در بین قطعات مختلف موتور در گردش است. روانکاوی قطعات موجب بازدهی بالای موتور می‌شود. از طرف دیگر اگر روغن در موتور به خوبی گردش نداشته باشد، خیلی زود عوارض آن مشخص می‌شود. در بدترین حالت به دلیل نبود روغن کافی، امکان دارد موتور خودرو بسوزد. یکی از قطعات مهم سیستم روانکاوی اویل پمپ یا پمپ روغن است. در این مقاله از وبلاگ تپسی قرار است در رابطه با علائم خرابی اویل پمپ خودرو صحبت کنیم.
اویل پمپ خودرو چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
اویل پمپ (Oil Pump) یا پمپ روغن خودرو یکی از اجزای مهم در سیستم روانکاری موتور است که وظیفه تأمین و گردش روغن موتور را بر عهده دارد.
این قطعه، روغن موتور را از کارتل (محفظه‌ی روغن) مکش کرده و آن را با فشار مناسب به بخش‌های مختلف موتور مانند میل‌لنگ، یاتاقان‌ها، سوپاپ‌ها و میل‌سوپاپ می‌رساند تا از اصطکاک و سایش قطعات جلوگیری کند.
انواع اویل پمپ خودرو
این قطعه انواع مختلفی دارد که در ادامه هرکدام را معرفی می‌کنیم:
- اویل پمپ دنده‌ای: شامل دو چرخ‌دنده‌ی درگیر است که با چرخش خود روغن را پمپاژ می‌کنند. این نوع پمپ در خودروهای سنگین و برخی خودروهای سواری کاربرد دارد.
- اویل پمپ روتوری: دارای یک چرخ‌دنده داخلی و خارجی است که روغن را با فشار بالا ارسال می‌کند. این مدل بیشتر در خودروهای سبک استفاده می‌شود.
- اویل پمپ پیستونی (پره‌ای): از مکانیزم پیستونی یا پره‌ای برای ایجاد فشار روغن استفاده می‌کند و در برخی موتورها یافت می‌شود.
بیشتر بخوانید: بهترین زمان تعویض روغن موتور
علائم خرابی اویل پمپ خودرو چیست؟
همانطور که توضیح دادیم، ایراد در سیستم روانکاوی ممکن است به قیمت سوختن موتور ماشین تمام شود. به همین خاطر بهتر است علائم خرابی اویل پمپ خودرو را بشناسید.
1. روشن شدن چراغ هشدار فشار روغن
یکی از اولین و مهم‌ترین نشانه‌های خرابی اویل پمپ خودرو، روشن شدن چراغ هشدار روغن روی داشبورد است.
این چراغ زمانی روشن می‌شود که فشار روغن در موتور از حد استاندارد کمتر شود. در صورتی که این هشدار را مشاهده کردید، باید سریعاً خودرو را متوقف کنید و علت را بررسی نمایید، زیرا ادامه‌ی رانندگی می‌تواند منجر به آسیب جدی به موتور شود.
2. کاهش فشار روغن موتور از علائم خرابی اویل پمپ خودرو
اویل پمپ وظیفه دارد روغن را با فشار مناسب در بین قطعات متحرک موتور توزیع کند. اگر پمپ خراب شود، فشار روغن کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه، قطعات موتور به درستی روغن‌کاری نمی‌شوند. این مشکل را می‌توان با استفاده از گیج فشار روغن یا دیاگ زدن بررسی کرد.
3. صدای غیرعادی از موتور (صدای تق‌تق یا ضربه)
در صورت خرابی اویل پمپ، روغن کافی به قطعات موتور مانند یاتاقان‌ها، میل‌لنگ و میل‌سوپاپ نمی‌رسد. این مسئله باعث اصطکاک شدید بین قطعات و تولید صدای غیرعادی مانند تق‌تق، ضربه یا ساییدگی می‌شود.
این صداها معمولاً از قسمت سرسیلندر یا زیر موتور شنیده می‌شوند و نشان‌دهنده‌ی مشکل جدی در روانکاری موتور هستند.
بیشتر بخوانید: علائم روغن سوزی خودرو
4. افزایش دمای موتور از علائم خرابی اویل پمپ خودرو
روغن علاوه بر روانکاری، به کاهش دمای موتور نیز کمک می‌کند. اگر اویل پمپ خراب شود و روغن به مقدار کافی در موتور جریان نداشته باشد، اصطکاک قطعات داخلی افزایش می‌یابد و دمای موتور بالا می‌رود. افزایش دمای موتور یکی از علائم خرابی اویل پمپ خودرو است.
5. بوی سوختگی از روغن موتور
اگر پمپ روغن درست کار نکند، روغن در قسمت‌های داخلی موتور به درستی پخش نمی‌شود. در نتیجه، دمای موتور و خود روغن افزایش می‌یابد و ممکن است بوی سوختگی از روغن موتور حس شود. این مشکل می‌تواند به کاهش عمر روغن و تشکیل رسوبات و لجن در موتور منجر شود.
6. عملکرد نامنظم موتور و افت قدرت از علائم خرابی اویل پمپ خودرو
زمانی که قطعات موتور به درستی روغن‌کاری نشوند، عملکرد کلی موتور دچار اختلال می‌شود. این مشکل می‌تواند باعث کاهش قدرت موتور، افت شتاب و افزایش مصرف سوخت شود. همچنین، ممکن است در برخی موارد، موتور دچار لرزش‌های غیرعادی یا حتی خاموش شدن ناگهانی شود.
7. وجود براده‌های فلزی در روغن
اگر پمپ روغن به درستی کار نکند، اصطکاک قطعات متحرک موتور افزایش می‌یابد و ممکن است قطعات فلزی در اثر سایش بیش از حد، تکه‌های ریز فلزی تولید کنند. این براده‌ها در هنگام تعویض روغن یا بررسی سطح روغن قابل مشاهده هستند و نشانه خرابی احتمالی اویل پمپ یا دیگر اجزای موتور محسوب می‌شوند.
بیشتر بخوانید: ۹ نشانه خرابی واتر پمپ
8. سخت روشن شدن موتور در هوای سرد
در برخی موارد، خرابی این قطعه می‌تواند باعث شود که روغن در هنگام استارت اولیه به درستی در موتور پخش نشود. این مشکل به ویژه در هوای سرد مشهودتر است، زیرا روغن در دماهای پایین غلیظ‌تر شده و جریان آن دشوارتر می‌شود.
دلایل خرابی اویل پمپ خودرو
بعد از بررسی علائم خرابی این قطعه، بهتر است دلایل خرابی اویل پمپ خودرو را هم بررسی کنیم.
· استفاده از روغن نامناسب یا بی‌کیفیت
یکی از رایج‌ترین دلایل خرابی اویل پمپ، استفاده از روغن موتور نامناسب یا بی‌کیفیت است. روغن باید دارای گرانروی (ویسکوزیته) مناسب باشد.
اگر روغن بیش از حد غلیظ باشد (ویسکوزیته بالا)، پمپ برای پمپاژ آن بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد و ممکن است به مرور زمان فرسوده شود.
همچنین اگر روغن بیش از حد رقیق باشد (ویسکوزیته پایین)، نمی‌تواند فشار کافی را برای روانکاری موتور ایجاد کند، که منجر به افزایش اصطکاک و کاهش عمر این قطعه می‌شود. روغن نامناسب موجب بروز علائم خرابی اویل پمپ خودرو نیز می‌شود.
بیشتر بخوانید: دلایل خرابی میل لنگ خودرو
· عدم تعویض به‌موقع روغن موتور از دلایل خرابی اویل پمپ خودرو
تعویض نکردن روغن موتور در فواصل منظم یکی دیگر از دلایل خرابی اویل پمپ است. با گذشت زمان، روغن موتور آلوده به ذرات فلزی و گرد و غبار می‌شود و خاصیت روانکاری خود را از دست خواهد داد.
· گرفتگی فیلتر روغن یا مسیرهای روغن‌کاری
فیلتر روغن وظیفه حذف آلودگی‌ها و ناخالصی‌های روغن موتور را بر عهده دارد. اگر این فیلتر بیش از حد کثیف یا مسدود شود روغن به درستی وارد موتور نمی‌شود.
در نتیجه پمپ برای جبران کاهش فشار بیشتر از حد معمول کار می‌کند و ممکن است به مرور زمان دچار خرابی شود و علائم خرابی اویل پمپ خودرو نمایان شود.
· فرسودگی یا خرابی چرخ‌دنده‌های اویل پمپ
اویل پمپ‌های دنده‌ای و روتوری دارای چرخ‌دنده‌هایی هستند که روغن را پمپاژ می‌کنند. این چرخ‌دنده‌ها به مرور زمان دچار سایش و فرسودگی می‌شوند که باعث کاهش فشار روغن می‌شود.
از دلایل خرابی اویل پمپ فرسودگی چرخ‌دنده‌ها است.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی پمپ بنزین خودرو
· وجود نشتی در سیستم روغن‌کاری
اگر نشتی در مسیر روغن‌کاری موتور وجود داشته باشد، فشار روغن کاهش پیدا می‌کند و این قطعه برای جبران کاهش فشار، بیشتر کار می‌کند. این مسئله می‌تواند باعث افزایش استهلاک و خرابی زودهنگام اویل پمپ شود.
· خرابی سوپاپ فشار روغن
برخی اویل پمپ‌ها دارای یک سوپاپ فشار هستند که وظیفه دارد فشار روغن را در حد استاندارد نگه دارد. اگر این سوپاپ خراب شود، فشار بیشتری به پمپ وارد می‌شود و باعث بروز علائم خرابی اویل پمپ خودرو می شود.
· خرابی پیکاپ اویل پمپ
پیکاپ اویل پمپ (Strainer) یک فیلتر فلزی در مسیر مکش روغن از کارتل است که از ورود ذرات معلق به اویل پمپ جلوگیری می‌کند. اگر این قطعه کثیف یا مسدود شود، اویل پمپ به درستی روغن را مکش نمی‌کند و در نتیجه فشار روغن کاهش می‌یابد. یکی از دلایل خرابی اویل پمپ خرابی پیکاپ است.
· کارکرد طولانی‌مدت و استهلاک طبیعی
مانند هر قطعه‌ی مکانیکی دیگر، اویل پمپ نیز دارای عمر مفید است. پس از چند سال کارکرد (مثلاً 150,000 تا 200,000 کیلومتر)، ممکن است فرسوده شود و نیاز به تعویض داشته باشد.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی پمپ هیدرولیک خودرو
تست اویل پمپ چگونه است؟
برای اطمینان از سلامت این قطعه می‌توانید مراحل تست اویل پمپ را انجام دهید که شامل موارد زیر است:
- در ابتدا از سطح استاندارد روغن اطمینان حاصل کنید.
- بعد از روشن کردن ماشین، دور موتور را افزایش دهید.
- بعد از بالا رفتن دور موتور، با فشار سنج روغن، فشار جریان روغن را بررسی کنید.
- فشار روغن باید در حد مطلوبی که توسط سازنده خودرو توصیه می‌شود، باشد.
سوالات متداول
1. اگر اویل پمپ خراب شود، چه اتفاقی برای موتور خودرو می‌افتد؟
اگر این قطعه خراب شود، روغن به مقدار کافی به قطعات موتور نمی‌رسد. این امر باعث افزایش اصطکاک بین قطعات، افزایش دمای موتور و در نهایت آسیب جدی به موتور می‌شود. در موارد شدید، ممکن است موتور قفل کند و نیاز به تعمیرات اساسی یا تعویض موتور داشته باشد.
2. چگونه می‌توان فهمید که اویل پمپ خراب شده است؟
علائم رایج خرابی این قطعه عبارتند از:
روشن شدن چراغ هشدار روغن روی داشبورد
کاهش فشار روغن (قابل بررسی با گیج فشار روغن)
صدای غیرعادی موتور (مانند ضربه یا تق‌تق)
افزایش دمای موتور (به دلیل کاهش روغن‌کاری)
بوی سوختگی روغن موتور
وجود براده‌های فلزی در روغن
افت قدرت موتور و کاهش شتاب
3. آیا افت قدرت موتور از علائم خرابی اویل پمپ خودرو است؟
بله، اگر اویل پمپ خراب شود و روغن کافی به موتور نرسد، اصطکاک افزایش پیدا می‌کند و موتور نمی‌تواند عملکرد بهینه داشته باشد. این مسئله باعث کاهش قدرت موتور، افت شتاب و در برخی موارد، خاموش شدن ناگهانی موتور می‌شود.
4. چرا بوی سوختگی از روغن موتور حس می‌شود؟
اگر اویل پمپ خراب شود، روغن در بخش‌های مختلف موتور به درستی جریان پیدا نمی‌کند. این امر باعث می‌شود که روغن در برخی قسمت‌ها بیش از حد داغ شود و بسوزد. این موضوع می‌تواند باعث تولید بوی سوختگی در داخل خودرو یا اطراف موتور شود.
5. در صورت خرابی اویل پمپ، آیا باید فوراً آن را تعویض کرد؟
بله، خرابی پمپ روغن یک مشکل جدی است و نباید نادیده گرفته شود. اگر این قطعه به درستی کار نکند، موتور روغن‌کاری نمی‌شود و ممکن است دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیر شود. در صورت مشاهده علائم خرابی اویل پمپ خودرو، بهتر است سریعاً آن را تعویض کنید تا از هزینه‌های سنگین‌تر در آینده جلوگیری شود.