در یک چهارراه، چراغ سبز می‌شود، اما هر چقدر پدال گاز را فشار می‌دهید، خودرو به‌درستی حرکت نمی‌کند. باز هم پدال گاز را فشار می‌دهید و خودرو اصلاً واکنشی نشان نمی‌دهد. این وضعیت آزاردهنده، یکی از علائم خرابی صفحه کلاچ است.
علاوه‌بر این، اگر به‌سختی دنده عوض می‌کنید یا شتاب خودرو ناگهان کم می‌شود، یعنی صفحه کلاچ فرسوده شده. همچنین، شنیدن صدای غیرعادی از جعبه‌دنده از جمله علائم خرابی فنر صفحه کلاچ محسوب می‌شود. برای رفع این مشکلات، در ابتدا باید علت را بشناسید و در صورت لزوم، قطعات معیوب را تعویض کنید. اما چه عواملی باعث خرابی صفحه کلاچ می‌شوند؟ در این مطلب از بلاگ تپسی به بررسی علائم و دلایل این مشکل می‌پردازیم.
صفحه کلاچ چیست و چگونه کار می‌کند؟
صفحه کلاچ (Clutch Plate) یکی از قطعات مهم در سیستم انتقال قدرت در خودرو است. صفحه کلاچ، در اصل وظیفه انتقال نیرو از موتور به جعبه‌دنده را بر عهده دارد. این قطعه بین «فلایویل» و «دیسک کلاچ» قرار دارد و با نیروی اصطکاک، قدرت موتور را به چرخ‌ها می‌رساند.
وقتی که پدال کلاچ را فشار می‌دهید، صفحه کلاچ از فلایویل جدا و ارتباط بین موتور و جعبه‌دنده قطع می‌شود. همین اتفاق باعث می‌شود که بتوانید دنده خودرو را به‌راحتی جا بزنید یا عوض کنید. بعد از رها کردن پدال کلاچ، صفحه دوباره با فلایویل درگیر می‌شود و نیروی موتور را به چرخ‌ها منتقل می‌کند. عملکرد صحیح و بدون مشکل این سیستم برای حرکت روان و بی‌دردسر خودرو نیاز است.
آشنایی با علائم خرابی صفحه کلاچ
مشکل در صفحه کلاچ، علائمی دارد که توجه نکردن به آن‌ها مشکلات جدی‌تر را به وجود می‌آورد. بعضی از این علائم شامل مشکل در تعویض دنده، کاهش شتاب خودرو و صدای غیرعادی هستند. در ادامه، با بعضی دیگر از مهم‌ترین علائم خرابی صفحه کلاچ آشنا می‌شوید:
بیشتر بخوانید: ۸ علت لرزش دنده ماشین
1. جا نرفتن دنده و سخت شدن تعویض دنده
یکی از علائم خرابی صفحه کلاچ، سخت شدن تعویض دنده است. در این شرایط، هنگام فشردن پدال کلاچ، دنده به‌درستی جا نمی‌رود یا به نیروی بیشتری نیاز دارد. این مشکل به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و علت ثابتی ندارد. فرسودگی صفحه کلاچ، کاهش سطح روغن گیربکس یا وجود هوا در سیستم هیدرولیک کلاچ از جمله این دلایل هستند.
نکاتی برای جلوگیری از سخت‌شدن تعویض دنده:
- رانندگی نکردن با نیم‌کلاچ
- عدم فشار بیش از حد به دسته‌دنده
- استفاده صحیح از کلاچ هنگام رانندگی
- سرویس دوره‌ای سیستم کلاچ و گیربکس
- جدی گرفتن علائم خرابی فنر صفحه کلاچ
- بررسی و تعویض به‌موقع روغن گیربکس
- بررسی و تنظیم کابل یا سیم کلاچ در صورت لزوم
2. سفت شدن پدال کلاچ
گاهی در حین فشردن پدال کلاچ انگار که در حال ورزش با دستگاه بدنسازی هستید. این اتفاق آزاردهنده، یکی دیگر از علائم جدی خرابی صفحه کلاچ است! پدالی که تا دیروز نرم و روان بود، حالا به یک وزنه سنگین تبدیل شده است.
چنین مشکلی معمولاً به‌خاطر خرابی هیدرولیک، سفتی یا پارگی سیم کلاچ یا فرسودگی فنرهای دیسک کلاچ رخ می‌دهد.
نکاتی برای جلوگیری از سفت شدن پدال کلاچ:
- تعویض به‌موقع سیم کلاچ در صورت نیاز
- بررسی منظم روغن هیدرولیک کلاچ
- عدم رها کردن ناگهانی پدال کلاچ
- سرویس دوره‌ای سیستم کلاچ
- پرهیز از رانندگی با نیم‌کلاچ
3. لرزش خودرو در شروع حرکت
ماشین را روشن می‌کنید، دنده را جا می‌زنید و پای خود را از روی کلاچ برمی‌دارید. اما به‌جای یک حرکت نرم و روان، خودرو شروع به لرزش می‌کند؛ طوری که انگار از سرما می‌لرزد!
این وضعیت معمولاً به دلیل فرسودگی صفحه کلاچ یا عدم‌درگیری مناسب آن با فلایویل اتفاق می‌افتد. اگر این لرزش ادامه پیدا کند، ممکن است به سایر بخش‌های گیربکس نیز آسیب برساند.
برای درک بهتر این مدل از علائم خرابی صفحه کلاچ و تأثیر آن روی خرابی قطعه، به جدول زیر نگاه کنید:
| میزان خرابی صفحه کلاچ | میزان لرزش خودرو |
| کم | لرزش خفیف هنگام شروع حرکت |
| متوسط | لرزش مداوم در دنده یک و دو |
| زیاد | لرزش شدید و ضربه‌های محسوس هنگام حرکت |
| بسیار زیاد | خودرو به‌سختی حرکت می‌کند و بوی سوختگی به مشام می‌رسد |
4. کاهش قدرت و سرعت ماشین
اگر در حین شتاب‌گیری، ماشین‌تان مثل همیشه پرقدرت نیست، احتمالاً صفحه کلاچ دچار مشکل شده. در این حالت، موتور به‌خوبی کار می‌کند، اما قدرت آن به چرخ‌ها منتقل نمی‌شود. این مشکل می‌تواند ناشی از سایش بیش‌ازحد صفحه کلاچ یا لغزش آن باشد. در نتیجه، شتاب و قدرت خودرو کاهش پیدا می‌کند.
نکاتی برای جلوگیری از کاهش قدرت و سرعت ماشین:
- عدم رانندگی با نیم‌کلاچ
- جلوگیری از افزایش ناگهانی دور موتور
- استفاده از دنده مناسب هنگام رانندگی
- پرهیز از حمل بار بیش از حد توان خودرو
- بررسی و تعویض صفحه کلاچ در زمان مناسب
5. عدم تناسب دور موتور و سرعت خودرو
پدال گاز را فشار می‌دهید، عقربه دور موتور بالا می‌رود، اما سرعت ماشین تغییری نمی‌کند! انگار که خودرو در حال سر خوردن روی یک سطح نامرئی است. این نوع از علائم خرابی صفحه کلاچ معمولاً به دلیل لغزش صفحه کلاچ رخ می‌دهد. صفحه کلاچ سالم باید نیرو را به‌درستی از موتور به چرخ‌ها منتقل کند. اما اگر فرسوده باشد، فقط موتور است که کارش را انجام می‌دهد و سرعت بیشتر نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: چرا دنده ماشین جا نمیره؟
6. داغ شدن دیسک و صفحه
اگر بعد از کمی رانندگی بوی سوختگی به مشام‌تان می‌رسد، احتمالاً دیسک و صفحه بیش‌ازحد داغ شده‌اند. این اتفاق معمولاً به دلیل رانندگی با نیم‌کلاچ، ترمزهای مداوم، یا فشار بیش‌ازحد به سیستم کلاچ رخ می‌دهد. داغ‌شدن مداوم دیسک و صفحه، عمر قطعات را کم می‌کند و عملکرد کلی خودرو را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
پیشنهاد تپسی: اگر جزو سفیران تپسی هستید، چرا از تپسی گاراژبرای تعویض قطعات خودرو از جمله دیسک صفحه استفاده نمی‌کنید؟ با کمک تپسی گاراژ می‌توانید قطعات خودرو را بدون واسطه و با قیمت واقعی در شهر خودتان دریافت کنید!
7. لرزش خودرو بعد از رها کردن کلاچ
کلاچ را رها می‌کنید و ناگهان ماشین شروع به لرزیدن می‌کند، طوری که انگار در یک زلزله چند ریشتری گیر افتاده‌اید! این علائم خرابی صفحه کلاچ به‌خاطر درگیر نشدن صفحه کلاچ با فلایویل یا خرابی دیسک و فنرها اتفاق می‌افتد. اگر این لرزش شدید باشد، ممکن است حتی به سایر بخش‌های گیربکس هم آسیب برساند.
نکاتی برای جلوگیری از لرزش خودرو بعد از رها کردن کلاچ:
- رانندگی نکردن با نیم‌کلاچ
- انجام تست خرابی صفحه کلاچ به‌موقع
- جلوگیری از رها کردن ناگهانی پدال کلاچ
- تعویض دیسک و صفحه در زمان مناسب
- استفاده از کلاچ به‌صورت صحیح و اصولی
- استفاده از قطعات باکیفیت هنگام تعمیر
- بررسی تنظیمات موتور و سیستم انتقال نیرو
- بررسی سلامت دیسک و صفحه در بازه‌های زمانی مشخص
8. سر و صدای زیاد هنگام تعویض دنده
گاهی در حین تعویض دنده، خودرو مثل یک ماشین مسابقه‌ای قدیمی صداهای ناهنجاری تولید می‌کند. در چنین شرایطی، وقت آن رسیده که نگاهی جدی به صفحه کلاچ بیندازید. این صداها نشانه‌ای از مشکلاتی مانند فرسودگی صفحه کلاچ، عدم هماهنگی دنده‌ها، یا حتی خرابی بلبرینگ کلاچ هستند. یادتان نرود که نادیده‌گرفتن علت سر و صدای خودرو، یعنی مشکلات بزرگ‌تر و هزینه‌های سنگین‌تر!
برای درک بهتر علائم خرابی دیسک و صفحه و صداهایی که به گوش می‌رسند، به جدول زیر نگاه کنید:
| نوع صدایی که می‌شنوید! | مقدار خرابی که صفحه کلاچ دارد |
| صدای قیژقیژ ضعیف | فرسودگی جزئی صفحه کلاچ |
| صدای تق‌تق هنگام تعویض دنده | خرابی فنرهای صفحه کلاچ |
| صدای خرخر مداوم | آسیب‌دیدگی دیسک یا فلایویل |
| صدای جیغ‌مانند | خرابی بلبرینگ کلاچ یا فشار زیاد روی صفحه |
نگاهی به دلایل خرابی صفحه کلاچ
صفحه کلاچ یک قطعه مصرفی است و دیر یا زود فرسوده می‌شود. اما بعضی عادت‌های بد رانندگی باعث می‌شوند که این روند چندبرابر سریع‌تر جلو برود. استفاده نادرست از کلاچ، ترافیک‌های بی‌پایان و شتاب‌های ناگهانی، همه در تخریب زودهنگام این قطعه نقش دارند. در ادامه به چند دشمن اصلی صفحه کلاچ می‌پردازیم.
1. استفاده زیاد از کلاچ
اگر همیشه پای چپ‌تان روی کلاچ است، بدانید که صفحه کلاچ شما در حال فریاد زدن برای کمک است! استفاده مداوم و غیرضروری از کلاچ، باعث ساییدگی سریع آن می‌شود و عمر مفیدش را کاهش می‌دهد. حتی اگر دنده درگیر نباشد، نیم‌کلاچ رفتن‌های بی‌دلیل، فشار زیادی به این قطعه وارد می‌کند.
اما چطور از کلاچ استفاده کنیم تا کمتر با علائم خرابی صفحه کلاچ روبه‌رو شویم؟
- هرگز در سربالایی‌ها نیم‌کلاچ نگیرید.
- هنگام توقف طولانی، دنده را خلاص کنید.
- هنگام تعویض دنده، کلاچ را تا انتها فشار دهید.
- در حین رانندگی، پای خود را روی کلاچ استراحت ندهید.
- در ترافیک‌های سنگین از ترمز و دنده مناسب استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: تعمیر گیربکس دنده ای
2. رانندگی زیاد در ترافیک
ترافیک، دشمن دوآتیشه کلاچ است! وقتی در ترافیک سنگین گیر می‌کنید، مدام درگیر گرفتن و رها کردن کلاچ هستید. این کار باعث افزایش حرارت و ساییدگی بیش‌ازحد صفحه کلاچ می‌شود. در این شرایط، سیستم کلاچ مثل یک دونده‌ای است که مدام باید بدود و فرصت استراحت ندارد!
بدتر از همه این است که در بعضی شرایط، رانندگان برای کنترل بهتر ماشین از نیم‌کلاچ استفاده می‌کنند. غافل از اینکه این کار مثل گذاشتن یک وزنه سنگین روی شانه‌های کلاچ است. در ترافیک، دنده مناسب را انتخاب کنید و درست ترمز بگیرید تا فشار روی کلاچ کمتر شود.
3. شتاب زیاد در حرکت
با سبز شدن چراغ راهنمایی، پای شما سریعاً روی گاز می‌رود و ماشین با نهایت شتاب به جلو پرتاب می‌شود؟ این کار برای صفحه کلاچ، مثل یک «سم مهلک» است که آن را خیلی زود از کار می‌اندازد.
شتاب‌گیری ناگهانی باعث می‌شود صفحه کلاچ به‌شدت تحت فشار قرار بگیرد و دچار ساییدگی غیرطبیعی شود. نتیجه؟ کاهش عمر صفحه کلاچ و هزینه‌های اضافی برای تعویض آن. بهتر است با شتاب ملایم حرکت کنید تا هم ماشین سالم بماند و هم سوخت کمتری مصرف کنید.
4. سنگین کردن خودرو
اگر ماشین همیشه پر از وسایل اضافی و سنگین است، صفحه کلاچ هم خیلی زود خراب می‌شود. حمل بارهای سنگین باعث می‌شود که فشار بیشتری به سیستم انتقال قدرت وارد شود.
در نتیجه، صفحه کلاچ زودتر از حد انتظار فرسوده می‌شود و از بین می‌رود. سبک‌تر کردن خودرو، هم به صفحه کلاچ کمک می‌کند و هم مصرف سوخت را کاهش می‌دهد.
راه‌های جلوگیری از خرابی صفحه کلاچ که باید بدانید!
اگر می‌خواهید صفحه کلاچ ماشین‌تان عمر بیشتری داشته باشد، با عادت‌های خوب رانندگی از آن مراقبت کنید. رعایت بعضی از نکات کلیدی می‌تواند هزینه‌های اضافی تعمیر و تعویض را به حداقل برساند.
اما چطور از خرابی صفحه کلاچ جلوگیری کنیم؟
برای این کار، 12 نکته مهم زیر را همیشه رعایت کنید:
- انتخاب مسیرهای کم‌ترافیک
- رانندگی با دور موتور مناسب
- انجام تست خرابی صفحه کلاچ
- فشار ندادن بیش‌ازحد پدال کلاچ
- خرید قطعات اورجینال و باکیفیت
- تنظیم صحیح کابل یا هیدرولیک کلاچ
- استفاده از دنده مناسب در هر سرعت
- تعویض روغن گیربکس در زمان مناسب
- کلاچ نگرفتن در حین عبور از دست‌اندازها
- جلوگیری از بکسل کردن خودروهای سنگین
- بررسی دوره‌ای و منظم سیستم کلاچ توسط مکانیک
- استفاده نکردن از کلاچ برای کنترل خودرو در سرازیری‌ها
زمان تعویض صفحه کلاچ
هیچ قطعه‌ای عمر جاودانه ندارد، مخصوصاً صفحه کلاچ که دائماً در حال کار است. اما بهترین زمان برای تعویض آن چه موقع است؟ به طور کلی، بعد از 50 تا 60 هزار کیلومتر باید صفحه کلاچ را تعویض کنید. ضمناً اگر با علائم خرابی دیسک و صفحه مواجهید، وقت آن رسیده که به فکر تعویض باشید. البته زمان‌بندی تعویض کلاچ به نوع خودرو، سبک رانندگی و شرایط جاده هم بستگی دارد.
برای درک بهتر زمان‌بندی صفحه کلاچ، به جدول زیر نگاه کنید:
| نوع خودرو | زمان تقریبی تعویض کلاچ |
| خودروهای شهری | 45، 50 و 60 هزار کیلومتر |
| تاکسی‌های اینترنتی فعال در بیرون شهر | 80 هزار کیلومتر |
| خودروهای سنگین | 70 تا 80 هزار کیلوکتر |
اگر کلاچ خودرویتان به پایان عمرش رسیده، بهتر است زودتر اقدام کنید. چون هر ثانیه تأخیر در تعویض قطعه، آسیب‌های جدی‌تری به گیربکس و سایر بخش‌های خودرو وارد می‌کند.
هزینه تعویض صفحه کلاچ در سال 1403 چقدر است؟
تعویض صفحه کلاچ، مثل خرید کفش جدید است. یعنی اگر بیش از حد کهنه و ساییده شود، راه رفتن (یا در اینجا، رانندگی) برایتان عذاب‌آور می‌شود! هزینه این تعویض بسته به مدل خودرو، کیفیت قطعات و اجرت مکانیک متفاوت است. در جدول زیر، هزینه تقریبی تعویض صفحه کلاچ برخی از رایج‌ترین خودروهای ایران را مشاهده می‌کنید:
| مدل خودرو | هزینه تقریبی تعویض دیسک و صفحه کلاچ در سال 1403 |
| پراید | 850.000 تا 2.700.000 تومان |
| پژو ۴۰۵ | 3.100.000 تا 6.500.000 هزار تومان |
| پژو پارس | 3.100.000 تا 6.500.000 تومان |
| سمند | 2.100.000 تا 2.400.000 تومان |
| دنا پلاس | 2.100.000 تا 2.400.000 تومان |
| تیبا | 850.000 تا 2.700.000 تومان |
| کوییک | 1.100.000 تا 1.650.000 تومان |
| تندر ال ۹۰ | 2.800.000 تا 8.900.000 تومان |
| رانا | 2.100.000 تا 2.400.000 تومان |
| ساینا | 850.000 تا 2.700.000 تومان |
با صفحه کلاچ سالم رانندگی کنید
همان‌طور که گفتیم، صفحه کلاچ یکی از مهم‌ترین قطعات در سیستم انتقال قدرت خودرو است. بنابراین، مراقبت درست از آن هزینه‌های اضافی را کاهش دهد و شما را به دردسر نمی‌اندازد. از شتاب‌گیری‌های ناگهانی گرفته تا رانندگی در ترافیک، همه این عوامل روی عمر کلاچ تأثیر منفی می‌گذارند. حالا با رعایت نکاتی که گفتیم، هم بهتر رانندگی می‌کنید و هم دیرتر سر و کارتان به تعمیرگاه می‌افتد. البته اگر واقعاً علائم خرابی صفحه کلاچ را جدی بگیرید و آن‌ها را ریشه‌ای برطرف کنید!
اگر به‌دنبال یک راه عالی برای افزایش درآمدتان هستید، رانندگی در تپسی می‌تواند انتخاب هوشمندانه‌ای باشد. با ثبت‌نام به‌عنوان راننده در تپسی، تا ۵۵ میلیون تومان در ماه درآمد داشته باشید! فرصت را از دست ندهید و همین حالا صفحه جدیدی از درآمدتان را ورق بزنید!
سوالات متداول
1. چند وقت یک‌بار باید صفحه کلاچ را تعویض کرد؟
عمر صفحه کلاچ به نوع رانندگی، میزان ترافیک و کیفیت قطعه بستگی دارد. به طور متوسط، صفحه کلاچ بین 50000 تا 60000 کیلومتر دوام دارد. اگر خودرو در تست خرابی صفحه کلاچ یا حرکت اولیه لرزش دارد، زمان تعویض رسیده.
2. علائم خرابی صفحه کلاچ چه مواردی هستند؟
سفت شدن یا پایین رفتن بیش از حد پدال کلاچ و لرزش خودرو هنگام شروع حرکت از جمله این علائم‌اند. همچنین، از جمله سایر علائم خرابی دیسک و صفحه به موارد زیر هم اشاره کرد:
کاهش قدرت و سرعت در شتاب‌گیری
افزایش دور موتور بدون افزایش سرعت واقعی خودرو
بوی سوختگی هنگام رانندگی در سربالایی‌ها
3. آیا رانندگی در ترافیک عمر صفحه کلاچ را کاهش می‌دهد؟
بله! ترافیک بدترین دشمن صفحه کلاچ است. استفاده مکرر از کلاچ، نیم‌کلاچ گرفتن‌های طولانی و توقف‌های مکرر باعث افزایش استهلاک دیسک و صفحه می‌شود. اگر زیاد در ترافیک رانندگی می‌کنید، سعی کنید فاصله خود را با خودروهای جلویی بیشتر کنید تا نیاز به ترمز و کلاچ‌گیری مداوم کاهش یابد.
4. چرا بعد از تعویض صفحه کلاچ، خودرو لرزش دارد؟
لرزش بعد از تعویض صفحه کلاچ معمولاً به‌خاطر نصب نادرست دیسک و صفحه یا کیفیت پایین قطعه استفاده‌شده است. البته، وجود مشکل در فلایویل یا بلبرینگ کلاچ هم از جمله دلایل لرزش خودرو هستند. اگر بعد از تعویض کلاچ همچنان لرزش حس می‌کنید، بهتر است خودرو را دوباره به مکانیک نشان دهید.
5. آیا استفاده از قطعات تقلبی می‌تواند به گیربکس آسیب بزند؟
قطعاً بله! صفحه کلاچ‌های بی‌کیفیت نه‌تنها عمر کمتری دارند، بلکه می‌توانند به دیسک، فلایویل و گیربکس آسیب جدی بزنند. همیشه از قطعات اصلی و برندهای معتبر استفاده کنید و تست خرابی صفحه کلاچ را از یاد نبرید.
6. مهم‌ترین علائم خرابی فنر صفحه کلاچ کدام‌اند؟
مشکل در تعویض دنده، سروصدا و لرزش غیر عادی از مهم‌ترین علائم خرابی فنر صفحه کلاچ هستند. همچنین، تق‌تق کردن حین فشار دادن پدال کلاچ هم از رایج‌ترین علائم خرابی فنر صفحه کلاچ محسوب می‌شود.