شاید شما هم هنگام بنزین زدن در جایگاه‌های سوخت، چشمتان به قوطی‌های کوچکی افتاده باشد که آنها را برای فروش گذاشته‌اند. این قوطی‌ها در اصل مکمل‌های بنزین هستند که معمولاً کارکنان پمپ بنزین پیشنهاد خرید و اضافه کردن آن به باک خودرو را به شما می‌دهند. اما پیش از قبول یا حتی رد کردن چنین پیشنهادی، لازم است بدانیم که مکمل بنزین چیست؟ آیا واقعاً لازم استفاده از چنین مکملی برای بنزین لازم است؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت که استفاده از مکمل‌ها برای افزایش طول عمر خودرو و سلامت آن لازم است. اما نکته مهم اینجاست که این مکمل‌ها انواع مختلفی داشته و هر کدام برای منظور مشخصی استفاده می‌شوند. اگر خودرو دوگانه سوز ندارید، بهتر است در این مطلب با صفر تا صد انواع مکمل‌های بنزین و تاثیر آنها در سوخت و محیط زیست آشنا شوید.
مکمل بنزین چیست؟
منظور از مکمل بنزین، نوعی افزودنی است که آن را به سوخت خودرو اضافه می‌کنند تا وظیفه‌ای خاص را انجام دهد. این افزودنی‌ها به دو صورت مایع و قرص در بازار وجود داشته و هر کدام با هدف مشخصی استفاده می‌شوند. مهمترین نقشی که یک مکمل بنزین می‌تواند ایفا که عبارتند از: روان کردن قطعات خودرو و کاهش میزان اصطکاک، افزایش کیفیت و احتراق سوخت، جرم زدایی قطعات و باک خودرو و افزایش عدد اکتان بنزین.
عدد اکتان بنزین در واقع استانداردی برای سنجش عملکرد آن است. هر چقدر این عدد بزرگتر باشد، یعنی بنزین مورد نظر تحمل تراکم بیشتری قبل از انفجار را دارد. تأثیرگذاری برخی از مکمل‌های بنزین، در افزایش همین عدد اکتان است. مکمل‌های بنزین به دو صورت تک منظوره و چند کاره تولید می‌شوند. یعنی امکان دارد که یک مکمل بنزین همزمان، بر روی چندین فاکتور مهم عملکردی خودرو شما تاثیر بگذارد.
قبل از آنکه در خصوص انواع مکمل بنزین آشنا شوید، لازم است اشاره کنیم که می‌توانید برای اطلاع از میزان سهمیه بنزین خود، از طریق سامانه سماس استعلام بگیرید.
انواع مکمل بنزین و زمان مناسب استفاده از آنها
مکمل‌های متعددی در بازار وجود دارد که باید بسته به شرایط خودرو، در زمان‌های مشخصی از آنها استفاده کرد. پس قبل از خرید و استفاده از مکمل‌های بنزین، باید شناخت خوبی نسبت به انواع مختلف آن داشته باشیم. در این بخش به معرفی این مکمل‌ها و زمان مناسب استفاده از آنها می‌پردازیم.
۱ – مکمل افزاینده کیفیت سوخت (Gas treatments)
مکمل‌های Gas treatments با پلی ایزو بوتان فرموله شده، جزء ارزان‌ترین نوع از مکمل‌های بنزین هستند. ترکیب این مکمل باعث خنثی‌سازی رسوبات مضر کربن شده و بدین ترتیب کیفیت سوخت را افزایش می‌دهد. همچنین به خروج مایعات و تجزیه ذرات آب نیز کمک می‌کند.
۲ – مکمل پایدار‌کننده سوخت (Petrol Quality Stabilisator)
اگر بنزین برای مدت زمان زیادی در باک خودرو بماند، کیفیت خود را از دست می‌دهد. چون به مرور زمان این بنزین تجزیه شده و باعث تشکیل رسوبات و مواد صمغی شکل در داخل باک خودرو می‌شود. رسوبات نیز به نوبه خود باعث ایجاد لخته بر روی بخش‌های مختلف سیستم سوخت‌رسانی شده و عملکرد سامانه را دچار اختلال می‌کند. مکمل‌های پایدار‌کننده سوخت، سرعت تشکیل این مواد لاکی شکل را کند می‌کنند. در نتیجه مانع از کاهش کیفیت سوخت شده و از سیستم سوخت‌رسانی محافظت می‌کنند.
۳ – مکمل‌های شوینده (Detergent)
یکی از پرکاربردترین نوع از مکمل‌های بنزین، مربوط به گروه شوینده‌ها هستند. وظیفه اصلی این گروه، پاک کردن، از بین بردن و حل کردن رسوبات سوختی از بخش‌های مختلف خودرو است. مثلاً پاک‌کننده انژکتور‌های سوخت صرفاً برای اطمینان از کندنشدن فرایند احتراق و مسدودی آنها طراحی شده است.
دلیل رایج بودن این نوع از مکمل، به خاطر انفجار‌های متعددی است که در هر ثانیه درون سیستم پیشرانه خودرو رخ می‌دهد. این انفجار به مرور زمان باعث تجمع رسوبات و گرفتگی در شیلنگ‌های باریک سوخت‌رسانی خودرو می‌شوند. پس به مکملی نیاز خواهیم داشت تا این رسوبات را پاک کند. کاهش جزئی مصرف سوخت، افزایش بازدهی پیشرانه و بهبود عملکرد آن از تاثیرات استفاده از مکمل‌های شوینده هستند.
۴ – روان‌کننده‌ها (Lubricant)
هر چقدر که قطعات موجود در موتور روان‌تر کار کنند، احتمال ایجاد رسوبات و میزان اصطکاک در موتور کاهش می‌یابد. یعنی قطعات داخلی نرم‌تر کار کرده و میزان آسیب‌های وارده به موتور در دراز مدت، کمتر می‌شود. به همین خاطر است شاید لازم باشد تا هر چند وقت یکبار، مکمل‌های روان‌کننده را به بنزین اضافه کنید.
۵ – مکمل‌های افزایش دهنده اکتان بنزین (Octane Booster)
استفاده از مکمل‌های بنزین اکتان بوستر، باعث افزایش کیفیت بنزین مصرفی می‌شود. چون بنزین با اکتان بالا، نسبت تراکم بالاتری را برای پیشرانه فراهم می‌سازد. در نتیجه قدرت پیشرانه افزایش یافته و عملکرد روان نری خواهد داشت. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و پاک‌سازی رسوبات کربن از سیستم سوخت‌رسانی، از دیگر تاثیرات این نوع مکمل‌ها هستند.
عدد اکتان بنزین سوپر، به طور پیش فرض بیشتر از بنزین معمولی است. پس اگر احیانا به چنین مکملی دسترسی نداشتید، می‌توان از بنزین سوپر به جای آن استفاده کرد. فراموش نکنید که شیوه استفاده از مکمل‌های اکتان بوستر با بقیه فرق دارد. یعنی بر خلاف اکثر مکمل‌های دیگر، باید آن را قبل از زدن بنزین به باک اضافه کنید.
۶ – مکمل‌های ضد‌ناک زدن (Antiknock)
شاید شما هم در حین رانندگی با خودرو، تجربه ناگ زدن را داشته باشید. ناک زدن در اثر منفجر شدن زود هنگام سوخت در محفظه احتراق رخ می‌دهد. این کار باعث آسیب رسیدن پیشرانه در بلند مدت می‌شود. استفاده از مکمل‌های ضد‌ناک زدن، مانع از بروز چنین اتفاقی در خودرو شما می‌شود.
۷ – مکمل‌های اکسیژن دار (Oxygenate)
در ترکیب این نوع از مکمل‌ها، مقدار زیادی اکسیژن وجود دارد. این اکسیژن پس از اضافه شدن به بنزین، باعث می‌شود تا میزان مونواکسید کربن و دوده تولید شده توسط خودرو شما کاهش یابد. پس شاید بهتر باشد که رانندگان ساکن در شهر‌های بزرگ برای سلامتی خود هم که شده، از چنین مکملی برای خودرو خود استفاده کنند.
۸ – مکمل ضد اکسایش (Antioxidant)
وظیفه اصلی این نوع از مکمل‌های بنزین، تثبیت سوخت و جلوگیری از اکسایش آن است. چون اکسایش بنزین می‌تواند به مرور زمان، باعث کثیف شدن انژکتور‌ها شود.
۹ – مکمل‌های بازدارنده خوردگی (Corrosion Inhibitor)
همان طور که از نام این مکمل پیداست، ترکیب آن باعث کاهش خوردگی فلزات در سیستم سوخت‌رسانی و پیشرانه خواهد شد.
۱۰ – مکمل‌های سوخت دیزلی
وزن سوخت‌های دیزلی به نسبت بنزین بیشتر بوده و فرآیند‌های کمتری بر روی آن انجام گرفته است. به همین خاطر احتمال منجمد شدن سوخت‌های دیزلی در دما‌های پایین وجود دارد. برای افزایش پایداری سوخت و بالا بردن عدد ستان (Cetane number) در خودروهای دیزلی، بهتر است که از این نوع مکمل استفاده کرد. عدد ستان در اصل معیاری برای اندازه‌گیری زمان تاخیر احتراق سوخت در موتور ماشین‌های دیزلی است.
آیا استفاده از مکمل بنزین واجب است؟
همه چیز بستگی به شرایط خودروی شما و نوع مکملی دارد که قصد استفاده از آن را دارید. معمولاً برای خودروهای کم کارکردی که مدت کوتاهی از عمر آنها گذشته، نیازی به استفاده از مکمل نیست. اما اگر مدل خودرو شما پایین بوده و تاکنون وضعیت پیشرانه آن را بررسی نکرده‌اید، استفاده از مکمل بنزین ضروری به نظر می‌رسد. برای چنین خودرویی باید از نوع شوینده مکمل‌های بنزین استفاده کرد تا از آسیب‌های احتمالی به پیشرانه بر اثر تجمع رسوبات جلوگیری شود.
اما جدا از شرایط خودرو، استفاده از مکمل‌هایی که باعث کاهش مصرف سوخت می‌شوند به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. چون میزان چنین کاهشی جزئی بوده و در قیاس با افزایش هزینه سوخت‌گیری بسیار ناچیز است. پس استفاده از مکمل‌های کاهش دهنده مصرف سوخت نه تنها مفید نبوده، بلکه ممکن است مضر هم باشد.
فواید استفاده از مکمل بنزین چیست؟
بر اساس ادعای شرکت‌های تولید‌کننده مکمل بنزین، ترکیب این ماده می‌تواند تاثیرات مختلفی روی سوخت و سیستم پیشرانه خودرو داشته باشد. مثلاً مواردی همچون بهبود احتراق، کاهش دوده ناشی از احتراق ناقص و خارج کردن آب از سیستم سوخت‌رسانی جزء تاثیرات استفاده از مکمل بنزین بر روی سیستم سوخت‌رسانی هستند. یا ترکیب برخی از این مکمل‌ها به گونه‌ای است که تاثیر مستقیم بر روی مبدل کاتالیزوری و اجزای سیستم اگزوز دارند.
بخش دیگری از این تاثیرات احتمالی مکمل بنزین، مربوط به پیشرانه خودرو است که چند مورد از آنها را در زیر آورده‌ایم:
- افزایش دوام پیشرانه و کاهش فرسودگی اجزای متحرک آن
- رفع مشکل وقفه در آغاز شتاب‌گیری خودرو
- تمیز نگه داشتن انژکتور و سوپاپ‌های ورودی
- افزایش شتاب خودرو
- رفع مشکل مربوط به خاموشی ناگهانی پیشرانه
- رفع مشکل لرزش خودرو هنگام کار کردن پیشرانه به صورت درجا
معایب استفاده از مکمل بنزین
مکمل‌های بنزین هم به مانند اغلب مواد مورد استفاده بشر، عاری از عیب نبوده و مشکلات مخصوص به خود را دارد. اولین عیب مکمل‌ها، هزینه بالای آن است. با یک حساب سرانگشتی، برای خرید و اضافه کردن تعدادی از این مکمل‌ها باید کلی هزینه کرد. مشکل بعدی مربوط به تاثیرات مخرب این مکمل‌ها بر انسان و محیط زیست است. تقریباً به غیر از مکمل‌های سوخت اکتان بالا و بدون سرب، مابقی آنها خیلی کاربردی نیستند. مثلاً هزینه استفاده از مکمل کاهش سوخت در مقایسه با تاثیرگذاری آن، اصلاً منطقی به نظر نمی‌رسد.
نحوه استفاده از مکمل بنزین چگونه است؟
اغلب دیده شده که رانندگان پس از سوخت‌گیری، مکمل بنزین را به محتوای باک اضافه می‌کنند. اما تجربه ثابت کرده که بهترین عملکرد مکمل‌ها، مربوط به قبل از احتراق است. پس بهتر است که این ماده را قبل از پر کردن باک خودرو، داخل آن بریزید. یعنی زمانی که باک ماشین تقریباً خالی است، مقداری از این مکمل را به آن اضافه کنید. البته این استفاده باید متناسب با ظرفیت ماشین باشد تا سیستم سوخت‌رسان خودرو آسیب نبیند. ولی در حالت کلی و قبل از اضافه کردن این مکمل‌ها به بنزین، حتماً راهنمای استفاده از آن را مطالعه کنید.
بهترین مکمل بنزین کدام است؟
شاید معرفی یک نوع خاص از مکمل بنزین به عنوان بهترین آنها، کار درستی نباشد. چون نوع مکمل بنزین انتخابی شما، باید بر اساس شرایط خودرو انتخاب شود. چون مکمل‌ها به دو دسته شوینده و غیر شوینده تقسیم شده و هر کدام کارایی مخصوص به خود را دارد. اما در حالت کلی یک مکمل بنزین خوب، باید تاییدیه EPA یا سازگاری با محیط زیست، سازگاری با موتور و ماندگاری لازم را داشته باشد. دارا بودن چنین خصوصیاتی را می‌توان از روی برچسب هر مکملی فهمید.
آیا استفاده از مکمل بنزین تاثیری در آلودگی هوا دارد؟
اگرچه کارهای زیادی برای کنترل آلودگی هوا (طرح ترافیک و آلودگی هوا) تاکنون انجام شده، اما مشکل اصلی را باید در نوع خودروها و استفاده از نوع سوخت مصرفی جستجو کرد. استفاده از مکمل بنزین می‌تواند تاثیر مثبتی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
مکمل‌های بنزین انواع مختلفی دارند و هر کدام از آنها مزایای خاص خود را دارند. برخی از مکمل‌های بنزین می‌توانند باعث افزایش عدد اکتان بنزین شوند. افزایش عدد اکتان بنزین باعث می‌شود احتراق بنزین به طور کامل انجام شود و در نتیجه، مقدار گازهای آلاینده تولید شده کاهش یابد.
مکمل‌های بنزین دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند باعث بهبود عملکرد موتور شوند. بهبود عملکرد موتور باعث می‌شود موتور با کارایی بیشتری کار کند و در نتیجه، مقدار گازهای آلاینده تولید شده کاهش یابد. علاوه بر این، برخی از مکمل‌های بنزین نیز می‌توانند باعث از بین رفتن رسوبات و کثیفی‌های موجود در سیستم سوخت رسانی شوند.
از بین رفتن این رسوبات و کثیفی‌ها می‌تواند باعث بهبود عملکرد موتور و کاهش آلودگی هوا شود. البته، باید توجه داشت که استفاده از مکمل‌های بنزین به تنهایی نمی‌تواند به طور کامل آلودگی هوا را کاهش دهد. برای کاهش آلودگی هوا، باید اقدامات دیگری نیز انجام شود، مانند استفاده از خودروهای پاک، کاهش تردد خودروها، و بهبود کیفیت سوخت.
کلام آخر
سعی ما در این مطلب، معرفی مکمل بنزین و انواع مختلف آن بود. حتی برای هر نوع از مکمل‌های بنزین، عبارت انگلیسی آن را آوردیم تا راننده در تشخیص نوع آنها دچار اشتباه نشود. اما بهترین پشتیبان برای یک خرید درست، تجربه مصرف‌کنندگان آن است. مثلاً یک راننده عضو تپسی، به خوبی می‌داند که علاوه بر ارائه مدارک و گرفتن سهمیه بنزین تاکسی اینترنتی، باید به فکر کیفیت سوخت خودروی خود نیز باشد. چنین فردی می‌تواند از تجربه همکاران خود که قبلاً از مکمل‌های بنزین استفاده کرده‌اند، برای خرید این ماده استفاده کند. البته ثبت نام راننده در تپسی هیچ محدودیت خاصی نداشته و هر کسی می‌تواند با داشتن یک سری شرایط، عضو این ناوگان مسافربری شود. چون این مورد اشاره شده، تنها یکی از چندین مزایای عضویت در تپسی است.