دلیل کم شدن روغن موتور
روغن موتور، حکم خون در رگ‌های پیشرانه خودروی شما را دارد. مایعی که سلامت و کارایی قلب تپنده اتومبیل به آن وابسته است. اما زمانی‌که سطح این مایع حیاتی کاهش پیدا می‌کند، زنگ خطری جدی برای موتور به صدا درمی‌آید. مشکل کم شدن روغن موتور یکی از رایج‌ترین و درعین‌حال نگران‌کننده‌ترین مسائلی است که بسیاری از رانندگان با آن روبه‌رو هستند، اما اغلب از دلایل پنهان و خطرات جدی آن بی‌خبرند. این مقاله به‌شکلی جامع و کاربردی به ریشه‌یابی دلیل کم شدن روغن موتور می‌پردازد. با شناخت علائم هشداردهنده از بروز مشکلات پرهزینه و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به موتور خودروی خود جلوگیری کنید.
آشنایی با وظایف روغن موتور
روغن موتور فقط یک روان‌کننده ساده نیست، بلکه وظایف متعدد و پیچیده‌ای را در قلب تپنده خودروی شما یعنی پیشرانه آن برعهده دارد.
اولین و شاید مهم‌ترین وظیفه آن، روانکاری قطعات متحرک موتور است. این کار از سایش و اصطکاک بیش‌ازحد قطعات جلوگیری کرده و باعث حرکت نرم و روان آن‌ها می‌شود.
بیشتر بخوانید: آموزش تعویض روغن ماشین
اما علاوه‌براین، روغن موتور برای خنک‌کاری قطعات داخلی موتور نیز اهمیت فراوانی دارد. با جذب حرارت از نقاط داغ موتور و انتقال آن از افزایش بیش‌ازحد دما جلوگیری می‌کند.
وظیفه دیگر آن، تمیزکاری پیشرانه است. روغن، ذرات معلق، دوده و آلودگی‌های ناشی از احتراق را جذب کرده و از رسوب آن‌ها روی قطعات جلوگیری می‌کند. همچنین با ایجاد یک لایه محافظ از زنگ‌زدگی و خوردگی قطعات فلزی موتور پیشگیری می‌کند و به آب‌بندی بهتر فضای بین رینگ پیستون و سیلندر کمک خواهد کرد.
علائم کم شدن روغن موتور
دانستن علائم کم شدن روغن موتور اولین گام برای جلوگیری از آسیب‌های جدی به پیشرانه است. موتور خودرو سیگنال‌های مختلفی ارسال می‌کند که نشان‌دهنده کاهش سطح روغن هستند.
توجه به این نشانه‌ها و اقدام به‌موقع می‌تواند خودروی شما را از خطرات جدی نجات دهد. نادیده گرفتن این علائم، اغلب منجربه تعمیرات گران‌قیمت و حتی تعویض کامل موتور می‌شود.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی اویل پمپ خودرو یا پمپ روغن
بنابراین، هر راننده‌ای باید با این نشانه‌های هشداردهنده آشنا باشد تا در صورت بروز، سریعا مشکل را تشخیص داده و رفع کند. شما باید خطرات کم شدن روغن موتور را جدی بگیرید!
| جدول خلاصه علائم | ||
| علامت (نشانه) | شرح مختصر | اقدام پیشنهادی |
| روشن شدن چراغ روغن | واضح‌ترین هشدار برای کمبود فشار یا سطح روغن | توقف فوری خودرو در محلی امن، خاموش کردن موتور و بررسی سطح روغن. مراجعه فوری به تعمیرگاه |
| کاهش شتاب خودرو | افزایش اصطکاک داخلی موتور به دلیل روانکاری ضعیف | بررسی سطح روغن و مراجعه به تعمیرگاه برای یافتن علت اصلی |
| یاتاقان زدن (صدای تق‌تق) | خطرناک‌ترین علامت؛ تماس فلز با فلز به دلیل نبود لایه روغن | توقف فوری و کامل خودرو و تماس با امداد خودرو. هرگز به رانندگی ادامه ندهید |
| مشاهده لکه روغن زیر خودرو | نشانه واضح نشتی خارجی از واشرها یا کاسه نمدها | بررسی محل پارک خودرو و مراجعه به تعمیرگاه برای یافتن منشأ نشتی و رفع آن |
| بوی سوختگی روغن | نشت روغن روی قطعات داغ موتور یا ورود آن به محفظه احتراق | بررسی وجود نشتی یا دود آبی از اگزوز و مراجعه به تعمیرگاه |
| افزایش صدای موتور | صدای تیک‌تاک یا کوبش به دلیل نازک شدن لایه محافظ روغن | بررسی سطح روغن. در صورت ادامه داشتن صدا، مراجعه به تعمیرگاه |
| خروج دود آبی/خاکستری | نشانه روغن‌سوزی داخلی به دلیل فرسودگی رینگ‌ها یا واشر ساق سوپاپ | مراجعه به مکانیک برای تشخیص دقیق و جلوگیری از آسیب به کاتالیزور |
روشن شدن چراغ روغن از علائم کم شدن روغن موتور
روشن شدن چراغ هشدار روغن، یکی از واضح‌ترین علائم کم شدن روغن موتور است. این چراغ معمولا با کاهش فشار روغن به زیر حد مجاز، ناشی از کمبود روغن یا نقص در سیستم روغن‌کاری، فعال می‌شود.
هرگز این هشدار را نادیده نگیرید. فورا سطح روغن را بررسی و در صورت لزوم به تعمیرگاه مراجعه کنید، زیرا ادامه رانندگی ریسک آسیب جدی به موتور را افزایش می‌دهد.
کاهش شتاب خودرو
وقتی سطح روغن موتور کاهش می‌یابد، روانکاری قطعات به‌درستی انجام نشده و اصطکاک داخلی موتور افزایش می‌یابد که منجر به افت توان و کاهش شتاب خودرو می‌شود.
بیشتر بخوانید: علائم آب و روغن قاطی کردن ماشین
اگر خودروی شما مانند گذشته چابک نیست و در شتاب‌گیری، به‌خصوص در سربالایی‌ها، کند عمل می‌کند، این وضعیت می‌تواند یک زنگ خطر جدی باشد. در این صورت باید فورا سطح روغن را بررسی کرده و به‌دنبال دلیل کم شدن روغن موتور باشید.
یاتاقان زدن خودرو
یاتاقان زدن از جدی‌ترین و پرهزینه‌ترین خطرات کم شدن روغن موتور است. کمبود شدید روغن، لایه روان‌کننده بین یاتاقان‌ها را از بین برده و منجر به تماس فلز با فلز، افزایش دما و در نهایت گریپاژ یاتاقان‌ها می‌شود.
صدای تق‌تق شدید از موتور، نشانه اصلی این مشکل است؛ در این شرایط فورا خودرو را متوقف کرده و با امداد تماس بگیرید.
روغن ریزی زیر خودرو
لکه‌های روغن زیر خودرو نشانه نشتی خارجی از واشرها یا کاسه نمدهاست. حتی نشتی کوچک هم در طول زمان روغن را کم می‌کند.
محل پارک را مرتب چک کنید و در صورت مشاهده نشتی، سریعا برای جلوگیری از مشکلات بزرگ‌تر، منشأ آن را یافته و رفع کنید.
بوی سوختگی از علائم کم شدن روغن موتور
احساس بوی سوختگی از موتور می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما یکی از آن‌ها نشت روغن بر روی قطعات داغ موتور مانند منیفولد اگزوز است.
روغن نشت‌کرده در اثر حرارت می‌سوزد و بوی نامطبوعی ایجاد می‌کند. علاوه‌براین، اگر روغن به داخل محفظه احتراق نفوذ کند (روغن‌سوزی داخلی)، بوی خاصی شبیه به پلاستیک سوخته یا روغن داغ از اگزوز خارج می‌شود.
این بو معمولا با دود آبی‌رنگ از اگزوز همراه است و نشانه‌ای جدی از مشکل در رینگ پیستون یا واشر سرسیلندر است.
بیشتر بخوانید: علت روغن سوزی خودرو
افزایش صدای موتور
روغن موتور علاوه‌بر روانکاری، صداهای موتور را نیز کاهش می‌دهد. کمبود روغن باعث نازک شدن لایه محافظ بین قطعات شده و برخورد آن‌ها را بیشتر می‌کند.
این اتفاق منجر به افزایش صدای موتور، به‌خصوص صداهای غیرعادی مانند تیک‌تاک یا تق‌تق می‌شود.
در صورت شنیدن چنین صداهایی، سطح روغن را بررسی کنید، چراکه افزایش صدای موتور نیز می‌تواند یکی از علائم کم شدن روغن موتور باشد.
افزایش آلایندگی موتور از علائم کم شدن روغن موتور
سوختن روغن موتور به‌دلیل فرسودگی رینگ پیستون یا خرابی واشر ساق سوپاپ، منجر به افزایش آلایندگی و خروج دود آبی/خاکستری از اگزوز می‌شود. این روغن‌سوزی، به‌ویژه هنگام گاز دادن ناگهانی یا صبح‌ها، مشهودتر است و علاوه‌بر آسیب به محیط‌زیست و مردودی در معاینه فنی به کاتالیزور نیز صدمه می‌زند.
حد مجاز کم شدن روغن موتور خودرو
بسیاری از رانندگان می‌پرسند که آیا کم شدن روغن موتور طبیعی است یا خیر؟ واقعیت این است که مقدار مشخصی از مصرف روغن در برخی موتورها طبیعی تلقی می‌شود.
این میزان مصرف طبیعی معمولا در دفترچه راهنمای خودرو توسط شرکت سازنده مشخص شده‌است. به‌طورکلی، مصرف حدود یک لیتر روغن در هر ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کیلومتر (بسته به نوع خودرو و شرایط رانندگی) می‌تواند در برخی مدل‌ها طبیعی باشد.
بااین‌حال، اگر میزان کاهش روغن بیش‌ازحد اعلام‌شده توسط سازنده باشد یا به‌طور ناگهانی افزایش یابد، نشان‌دهنده وجود یک مشکل است.
عواملی مانند نوع روغن مورداستفاده، شرایط رانندگی (رانندگی در ترافیک سنگین یا با سرعت بالا) و سلامت کلی موتور بر میزان مصرف روغن تاثیرگذار هستند. مهم‌ترین نکته، بررسی منظم سطح روغن موتور (مثلا هر ۱۰۰۰ کیلومتر یا قبل از سفرهای طولانی) و توجه به هرگونه تغییر غیرعادی در میزان مصرف آن است.
دلیل کم شدن روغن موتور
در این بخش، به اصلی‌ترین دلیل کم شدن روغن موتور خواهیم پرداخت. دلایل مختلفی می‌توانند منجر به کاهش سطح روغن شوند که به‌طورکلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: نشتی‌های خارجی و روغن‌سوزی داخلی. شناسایی دقیق علت، اولین گام برای رفع مشکل و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به پیشرانه خودرو است.
فرسودگی رینگ و پیستون
یکی از شایع‌ترین دلایل روغن‌سوزی داخلی و در نتیجه کم شدن روغن موتور، فرسودگی رینگ‌های پیستون است.
پیستون‌ها در داخل سیلندر حرکت می‌کنند و رینگ‌های پیستون وظیفه آب‌بندی فضای بین پیستون و دیواره سیلندر را برعهده دارند.
این رینگ‌ها از نفوذ روغن از کارتل به محفظه احتراق و همچنین از فرار گازهای حاصل از احتراق به داخل کارتل جلوگیری می‌کنند.
با گذشت زمان و کارکرد زیاد موتور، این رینگ‌ها دچار سایش و فرسودگی می‌شوند و کارایی خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، روغن به محفظه احتراق راه یافته و می‌سوزد که معمولا با دود آبی از اگزوز همراه است.
افزایش بیش‌ازحد دمای موتور
افزایش بیش‌ازحد دمای موتور یا همان جوش آوردن، می‌تواند یک دلیل کم شدن روغن موتور باشد.
دمای بالا تاثیرات مخربی بر روی روغن و اجزای سیستم روغن‌کاری دارد؛ به این صورت که باعث کاهش ویسکوزیته (گرانروی) روغن شده و آن را رقیق‌تر می‌کند.
روغن رقیق‌شده راحت‌تر از منافذ و آب‌بندهای فرسوده نشت می‌کند. علاوه‌براین، دمای بسیار بالا می‌تواند منجر به تجزیه شیمیایی روغن و از دست رفتن خاصیت روانکاری آن شود.
در موارد شدید نیز، گرمای بیش‌ازحد به واشرها و کاسه نمدها آسیب رسانده و باعث ایجاد یا تشدید نشتی روغن می‌شود.
خرابی واشرها دلیل کم شدن روغن موتور
واشرها قطعاتی هستند که برای آب‌بندی اتصالات بین بخش‌های مختلف موتور به‌کار می‌روند. خرابی یا فرسودگی واشرها یکی از دلایل اصلی نشتی خارجی روغن است.
مهم‌ترین واشرهایی که خرابی آن‌ها منجر به روغن‌ریزی می‌شود، شامل واشر درپوش سوپاپ، واشر کارتل روغن و واشر سرسیلندر می‌شود. واشر درپوش سوپاپ و واشر کارتل معمولا به‌دلیل حرارت و گذشت زمان خشک و شکننده شده و خاصیت آب‌بندی خود را از دست می‌دهند. خرابی واشر سرسیلندر مشکل جدی‌تری است و می‌تواند منجر به مخلوط شدن آب و روغن شود.
ایراد کاسه نمد
کاسه نمدها نیز نوعی آب‌بند هستند که از نشت روغن در اطراف قطعات متحرک و چرخنده موتور، مانند میل‌لنگ و میل‌سوپاپ، جلوگیری می‌کنند.
کاسه نمد میل‌لنگ در دو سر میل‌لنگ (جلو و عقب) و کاسه نمد میل‌سوپاپ در انتهای میل‌سوپاپ قرار دارد.
این قطعات معمولا از لاستیک ساخته می‌شوند و با گذشت زمان و قرار گرفتن در معرض حرارت و روغن، خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و دچار ترک یا پارگی می‌شوند.
نشتی از کاسه نمدها می‌تواند منجر به کاهش تدریجی اما مداوم سطح روغن موتور شود.
چسبندگی سوپاپ ها دلیل کم شدن روغن موتور
سوپاپ‌ها وظیفه کنترل ورود هوا و سوخت به سیلندر و خروج دود از آن را برعهده دارند. گاهی اوقات ساق سوپاپ‌ها در گاید (راهنما) خود دچار چسبندگی می‌شوند.
اما مشکل شایع‌تر، فرسودگی واشرهای لاستیکی کوچکی به نام واشر ساق سوپاپ است که خرابی آن یک دلیل کم شدن روغن موتور محسوب می‌شود. این واشرها از نفوذ روغن از بالای سرسیلندر به داخل محفظه احتراق جلوگیری می‌کنند و خرابی آن‌ها باعث روغن‌سوزی می‌شود.
مشکلی که علائم آن به‌ویژه پس از روشن کردن خودرو در حالت سرد یا هنگام رها کردن پدال گاز پس از شتاب‌گیری آشکار می‌شود.
رانندگی با دور موتور بالا
رانندگی مداوم با دور موتور بالا می‌تواند منجر به افزایش مصرف روغن شود. در دورهای بالا، فشار و دمای داخل موتور افزایش می‌یابد و این امر می‌تواند باعث عبور بیشتر روغن از کنار رینگ‌های پیستون (به‌ویژه اگر فرسوده باشند) و سوختن آن شود.
همچنین، در دور موتور بالا، پمپ روغن با سرعت بیشتری کار کرده و روغن بیشتری را به قطعات می‌رساند که در صورت وجود نشتی‌های جزئی یا ضعف در آب‌بندی، می‌تواند میزان روغن‌ریزی را افزایش دهد. اگرچه موتورها برای کار در دورهای بالا طراحی شده‌اند، اما استفاده مکرر و طولانی‌مدت از حداکثر توان موتور می‌تواند مصرف روغن را بیشتر کند.
کیفیت بد روغن
استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت یا روغنی که با استانداردها و ویسکوزیته توصیه‌شده توسط سازنده خودرو مطابقت ندارد، می‌تواند یکی دیگر از دلایل کم شدن روغن باشد. روغن‌های بی‌کیفیت معمولا مقاومت کمتری دربرابر حرارت دارند و سریع‌تر تبخیر می‌شوند.
این روغن‌ها همچنین ممکن است خاصیت روانکاری مناسبی نداشته باشند که این امر منجر به افزایش سایش قطعات و نفوذ روغن به محفظه احتراق می‌شود.
این فرایندها زمینه‌ساز اصلی خطرات کم شدن روغن موتور مانند یاتاقان زدن یا آسیب جدی به سیلندرها هستند. همیشه از روغن موتور معتبر و مطابق با مشخصات فنی خودرو خود استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
حفظ سطح مناسب روغن موتور برای عملکرد بهینه و طول عمر پیشرانه خودرو امری حیاتی است. همان‌طورکه بررسی کردیم، دلایل مختلفی باعث کاهش سطح روغن موتور خودرو می‌شوند. از نشتی‌های ساده خارجی گرفته تا مشکلات پیچیده‌تر داخلی مانند فرسودگی رینگ و پیستون، می‌توانند به‌تنهایی دلیل کم شدن روغن موتور اتومبیل شما باشند.
شناخت علائم کم شدن روغن موتور و اقدام سریع برای رفع علت آن از بروز خطرات احتمالی و هزینه‌های سنگین تعمیرات جلوگیری می‌کند.
توصیه می‌شود به‌طور منظم سطح روغن خودروی خود را بررسی کرده و در صورت مشاهده هرگونه کاهش غیرعادی به یک مکانیک مجرب مراجعه کنید.
سوالات متداول
هر چند وقت یکبار باید سطح روغن موتور را چک کنم؟
توصیه می‌شود حداقل ماهی یکبار یا هر ۱۰۰۰ کیلومتر یکبار سطح روغن موتور را بررسی کنید. همچنین، قبل از سفرهای طولانی حتما این کار را انجام دهید.
آیا کم شدن طبیعی روغن موتور وجود دارد؟
بله، برخی موتورها به‌صورت طبیعی مقدار کمی روغن مصرف می‌کنند. این میزان معمولا در دفترچه راهنمای خودرو ذکر شده‌است. اما کاهش ناگهانی یا بیش‌ازحد، نشان‌دهنده مشکل است.
اگر چراغ روغن روشن شود چه کار کنم؟
فورا خودرو را در یک محل امن متوقف کرده و موتور را خاموش کنید. سطح روغن را بررسی کنید. اگر سطح روغن پایین است، به مقدار لازم روغن اضافه کنید. در هر صورت، برای بررسی دقیق‌تر به تعمیرگاه مراجعه کرده و از ادامه رانندگی طولانی‌مدت خودداری کنید.
آیا استفاده از روغن موتور با کیفیت پایین باعث کم شدن آن می‌شود؟
بله، روغن‌های بی‌کیفیت ممکن است سریع‌تر تبخیر شوند، خاصیت آب‌بندی ضعیف‌تری داشته باشند یا منجر به تشکیل رسوبات و افزایش سایش شوند که همگی می‌توانند به کم شدن روغن کمک کنند.
آیا می‌توانم با وجود کم بودن روغن موتور به رانندگی ادامه دهم؟
ادامه رانندگی با سطح روغن موتور بسیار پایین بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و دائمی به موتور ازجمله یاتاقان زدن شود. در صورت کمبود شدید روغن، باید فورا خودرو را متوقف کرده و مشکل را برطرف کنید.