دلایل آتش گرفتن خودرو + راه جلوگیری
برای همه ما پیش آمده که با دیدن اتاق سوخته یک ماشین با خودمان فکر کنیم چه بلایی سر این آمده که به چنین روزی افتاده است. آتش گرفتن خودرو چه در حال حرکت و چه در زمان تصادف، کابوسی است که می‌تواند برای هر راننده‌ای اتفاق بیفتد. اما چه چیزی باعث می‌شود یک خودرو ناگهان طعمه حریق شود؟ بیایید با هم نگاهی به دلایل آتش گرفتن خودرو بیاندازیم و ببینیم چطور می‌توان از این فاجعه جلوگیری کرد.
دلایل آتش گرفتن خودرو چیست؟
آتشسوزی می‌تواند در هر لحظه و برای هر خودرویی، حتی مدل‌های جدید و مدرن رخ دهد. کافی است یک نشتی کوچک، یک سیم‌کشی معیوب یا یک واکنش شیمیایی غیرمنتظره در موتور اتفاق بیفتد تا همه‌چیز در عرض چند ثانیه شعله‌ور شود.
در بیشتر موارد علت آتش گرفتن خودرو یک زنجیره از مشکلات مکانیکی، الکتریکی و گاهی هم بی‌احتیاطی راننده است. شناخت دلایل اصلی و پیشگیری از آن‌ها می‌تواند از خسارات جبران‌ناپذیر مالی و جانی جلوگیری کند. در ادامه مهم‌ترین دلایل آتش گرفتن خودرو و راه‌های جلوگیری از آن را توضیح می‌دهیم.
1. داغ‌شدن موتور از دلایل آتش گرفتن خودرو
همه می‌دانیم که موتور ماشین حین کار داغ می‌شود، اما این حرارت در حالت عادی کنترل شده است. مشکل از جایی شروع می‌شود که گرما از حد مجاز فراتر رود. دلایل مختلفی می‌تواند باعث این اتفاق شود؛ از جمله:
- کمبود مایع خنک‌کننده: اگر سطح آب و ضد جوش پایین باشد، موتور نمی‌تواند به‌خوبی خنک شود و خطر آتشسوزی بالا می‌رود.
- خرابی واتر پمپ: واتر پمپ وظیفه گردش مایع خنک‌کننده را دارد. اگر خراب شود، سیستم خنک‌کاری هم از کار می‌افتد.
- خرابی ترموستات: ترموستات دمای موتور را تنظیم می‌کند. اگر گیر کند یا خراب شود، آب خنک به موتور نرسیده و به سرعت داغ می‌کند.
- گرفتگی رادیاتور: رادیاتور وظیفه خنک‌کردن مایع خنک‌کننده را دارد. اگر کثیف یا مسدود شود، نمی‌تواند به‌خوبی کار کند.
روش جلوگیری:
- همیشه سطح مایع خنک‌کننده را بررسی کنید.
- مطمئن شوید که رادیاتور و ترموستات بدون ایراد کار می‌کنند.
- افزایش دمای غیرعادی موتور را جدی گرفته و به مکانیک مراجعه کنید.
2. نشت مایعات موتور
از روغن موتور و بنزین گرفته تا روغن ترمز و مایع هیدرولیک فرمان، موتور خودرو پر از مایعات مختلف است. اکثر این مایعات قابل اشتعال هستند و کافی است یک نشتی در آن ها رخ داده و به قطعات داغ موتور برسند تا آتشسوزی برپا شود.
بیشتر بخوانید: دلایل جوش آوردن ماشین
روش جلوگیری:
- اگر زیر ماشین اثری از لکه روغن یا مایع دیدید، منشا آن را بررسی کنید.
- شلنگ‌ها و اتصالات مایعات را به‌طور منظم چک کنید.
- هنگام تعویض روغن از سالم بودن فیلتر و درپوش‌ها مطمئن شوید.
3. ایراد در سیستم الکتریکی
سیم و وایرهای فرسوده، اتصالات ضعیف و فیوزهای خراب می‌توانند باعث ایجاد جرقه شوند. ایجاد جرقه الکتریکی به‌خصوص در نزدیکی بخش‌های حاوی سوخت، علت آتش گرفتن ماشین خاموش است.
روش جلوگیری:
- اگر چراغ‌های ماشین کم‌نور شدند یا بوی سوختگی حس کردید، سیستم برقی را بررسی کنید.
- از نصب تجهیزات برقی غیراستاندارد و سیم‌کشی غیراصولی خودداری کنید.
- برای تعمیرات برقی از افراد متخصص کمک بگیرید.
4. داغ‌شدن مبدل‌های کاتالیستی از دلایل آتش گرفتن خودرو
مبدل کاتالیستی (کاتالیزور) نقش مهمی در کاهش آلاینده‌های خروجی از اگزوز دارد. اگر موتور به‌درستی کار نکند و سوخت اضافی به داخل این قطعه برسد، دمای آن بیش از حد بالا می‌رود. در این شرایط، گرمای زیاد می‌تواند قطعات اطراف را سوزانده و حتی باعث آتش گرفتن خودرو شود.
روش جلوگیری:
- در صورت کاهش قدرت خودرو یا افزایش مصرف سوخت، سلامت کاتالیست را بررسی کنید.
- از رانندگی با موتور نامیزان (مثلا احتراق ناقص) خودداری کنید.
- ماشین را مرتب سرویس کنید تا مشکلات احتمالی زودتر شناسایی شوند.
5. تعمیرات ناقص و نامناسب
دیگر علت آتش گرفتن خودرو تعمیر غیراصولی و استفاده از قطعات بی‌کیفیت است. مثلاً تعویض فیوز با آمپر نامناسب باعث می‌شود سیم‌ها ذوب شده و آتش بگیرند. یا اگر حین تعمیر پمپ بنزین و انژکتور واشرها یا اورینگ‌ها به‌درستی نصب نشوند، بنزین نشت کرده و با یک جرقه کوچک آتشسوزی رخ می‌دهد. حتی موردی ساده مثل نبستن صحیح کلمپ‌ها باعث پاشش بنزین روی منیفولد داغ و آتشسوزی می‌شود.
روش جلوگیری:
- تعمیر خودرو را به مکانیک‌های متخصص و قابل‌اعتماد بسپارید.
- از قطعات یدکی استاندارد و تایید شده استفاده کنید.
- بعد از هر تعمیر، خودرو را از نظر محکم بودن اتصالات بررسی کنید.
6. نقص در طراحی از دلایل آتش گرفتن خودرو
چند سال قبل شاهد آتش گرفتن سریالی برخی از خودروها بودیم که دلیل آن، نقص در طراحی شرکت سازنده بود. برخی مدل‌ها به دلیل طراحی معیوب، سیستم سوخت‌رسانی نامناسب یا سیم‌کشی ضعیف، بیشتر از بقیه مستعد آتشسوزی هستند. البته این مورد کمتر پیش می‌آید و خودروسازان در صورت شناسایی چنین نقص‌هایی فراخوان می‌دهند.
روش جلوگیری
- قبل از خرید خودرو سوابق آتشسوزی و مشکلات رایج آن مدل را بررسی کنید.
- اگر خودروی شما مشمول فراخوان ایمنی شد، برای رفع نقص اقدام کنید.
بیشتر بخوانید: روغن سوزی خودرو چیست؟
نشت در سیستم سوخت
بنزین و گاز به‌شدت قابل اشتعال هستند و جرقه‌ای کوچک کافی است تا خودرو را در آتش ببینید. بنابراین کوچک‌ترین نشت در باک، شلنگ‌ها و انژکتور سیستم سوخت رسانی، می‌تواند فاجعه‌بار باشد. آتش گرفتن ماشین در تصادف هم معمولاً به دلیل همین نشتی بنزین اتفاق می‌افتد.
روش جلوگیری:
- اگر بوی بنزین حس کردید، خودرو را خاموش و محل نشت را بررسی کنید.
- از پر کردن بیش از حد باک خودداری کنید.
- از سالم بودن پمپ بنزین، شلنگ‌های سوخت و درپوش باک مطمئن شوید.
7. داغ شدن بیش از حد اگزوز
اگزوز همیشه در معرض حرارت بالا قرار دارد اما اگر بیش از حد داغ شود، می‌تواند موجب آتشسوزی شود. عواملی مانند مسدود شدن مسیر خروج گاز از اگزوز، ورود مخلوط سوخت و هوای نامتعادل یا احتراق ناقص باعث افزایش شدید دمای این قطعه و از دلایل آتش گرفتن خودرو هستند. همچنین اگر مواد قابل اشتعال مانند برگ‌های خشک، پلاستیک یا روغن در نزدیکی اگزوز جمع شوند، احتمال آتش گرفتن خودرو بالا می‌رود.
روش جلوگیری:
- بررسی منظم وضعیت اگزوز و مسدود نبودن آن
- بررسی وضعیت مبدل کاتالیزوری
- اطمینان از عدم‌نشتی روغن یا مایعات قابل اشتعال در نزدیکی اگزوز
8. باتری خودروهای هیبریدی و الکتریکی
باتری‌های لیتیوم یونی که در خودروهای الکتریکی و هیبریدی استفاده می‌شوند، در صورت آسیب‌دیدگی یا نقص فنی خطر آتشسوزی دارند. این باتری‌ها به دلیل چگالی انرژی بالا در صورت اتصال کوتاه، افزایش بیش از حد دما یا ضربه شدید وارد حالت «فرار حرارتی» می‌شوند که می‌تواند منجر به آتشسوزی یا حتی انفجار شود.
تماس با آب یا رطوبت هم باعث واکنش‌های شیمیایی خطرناک در این باتری‌ها می‌شود که از دلایل آتش گرفتن خودرو است.
روش جلوگیری:
- بررسی دوره‌ای باتری و اطمینان از سلامت آن
- استفاده از شارژرهای استاندارد برای جلوگیری از اتصال کوتاه
- عدم پارک خودرو زیر نور مستقیم خورشید برای مدت طولانی
- بررسی منظم سیستم خنک‌کننده باتری
9. نقص فنی
نقص فنی طیف گسترده‌ای از مشکلات را شامل می‌شود که هر کدام به نحوی ریسک آتش سوزی ماشین را بالا می‌برند:
- سیستم سوخت‌رسانی: نشتی در لوله‌ها، اتصالات، باک بنزین یا انژکتورها باعث نشت سوخت و خطر آتشسوزی می‌شود.
- سیستم الکتریکی: اتصال کوتاه، سیم‌کشی فرسوده، خرابی باتری یا دینام و مشکلات مربوط به سیستم جرقه‌زنی می‌توانند منجر به ایجاد جرقه و آتشسوزی شوند.
- سیستم ترمز: داغ شدن بیش از حد لنت‌های ترمز به دلیل ترمزگیری‌های شدید و مکرر یا گیر کردن لنت‌ها ریسک آتش‌گرفتن مواد اطراف لنت را در پی دارد.
- سیستم روغن‌کاری: نشتی روغن موتور یا گیربکس، به خصوص اگر روغن داغ روی قطعات داغ موتور یا اگزوز بریزد، می‌تواند باعث آتشسوزی شود.
روش جلوگیری:
- انجام سرویس‌های دوره‌ای و بررسی منظم ماشین
- تعویض به موقع قطعات مصرفی خودرو
- استفاده از قطعات یدکی اصلی و با کیفیت
10.آتش گرفتن ماشین در تصادف
آتش گرفتن ماشین در تصادف بیشتر به‌خاطر نشتی سوخت، اتصال کوتاه در سیستم برق یا آسیب به باتری خودروهای الکتریکی رخ می‌دهد. در برخی موارد ضربه شدید و به‌ویژه واژگونی ماشین باعث نشت بنزین از باک یا شلنگ‌ها می‌شود. برخورد قطعات فلزی با یکدیگر، اتصال کوتاه در سیستم الکتریکی یا جرقه نیز سوخت نشت‌شده را مشتعل کنند.
خودروهای مدرن به سیستم‌های ایمنی مانند سوئیچ اینرسی (Inertia Switch) یا قطع‌کن خودکار سوخت مجهز شده‌اند تا در صورت تصادف، احتمال آتش گرفتن کاهش یابد.
روش جلوگیری:
- رانندگی ایمن و رعایت قوانین برای کاهش احتمال تصادف
- بررسی دوره‌ای سیستم سوخت‌رسانی و سیم‌کشی
- استفاده از خودروهای مجهز به سیستم قطع خودکار سوخت
- همراه داشتن کپسول آتش‌نشانی
بیشتر بخوانید: بیمه بدنه خودرو چیست؟
11.آتش گرفتن ماشین در پمپ بنزین
دلایل آتش گرفتن خودرو در پمپ بنزین تخلیه الکتریسیته ساکن، نشت سوخت یا سیگار کشیدن است. روشن بودن خودرو هنگام بنزین زدن هم می‌تواند باعث ایجاد جرقه در سیستم احتراق شده و احتمال آتشسوزی را افزایش دهد.
روش جلوگیری:
- هنگام سوخت‌گیری ماشین را خاموش کنید.
- بدنه فلزی ماشین را لمس کنید تا مطمئن شوید الکتریسیته ساکن ندارد.
- در پمپ بنزین یا CNG سیگار یا ویپ نکشید.
12.آتش گرفتن ماشین خاموش
برخلاف تصور عمومی خودرو حتی در حالت خاموش هم می‌تواند دچار آتشسوزی شود. از دلایل اصلی آتش گرفتن ماشین خاموش:
- اتصال کوتاه در سیستم الکتریکی: وقتی خودرو خاموش است، باتری همچنان برق دارد و اتصال کوتاه در سیم‌کشی می‌تواند منجر به ایجاد جرقه و آتشسوزی شود.
- نشت تدریجی سوخت: شاید نشتی‌های کوچک و تدریجی سوخت در ابتدا دیده نشوند، اما با گذشت زمان و تجمع بخارات بنزین می‌توانند خطرآفرین باشند.
- گرمای باقی‌مانده: پس از خاموش کردن ماشین موتور و اگزوز همچنان داغ هستند و اگر مواد قابل اشتعال (مانند برگ‌های خشک) در زیر خودرو جمع شود، ریسک آتش وجود دارد.
- خرابی باتری: باتری های معیوب حتی زمانی که ماشین خاموش است اتصال کوتاه ایجاد کرده و ریسک حریق را به دنبال دارند.
روش جلوگیری:
- سیم‌کشی ماشین را به طور دوره‌ای بررسی کنید.
- از نبود نشتی در شلنگ‌ها و اتصالات مطمئن شوید.
- از سیم‌کشی غیراصولی و غیرضروری خودداری کنید.
- در مکان امن و به دور از مواد قابل اشتعال پارک کنید.
در زمان آتش سوزی خودرو چکار کنیم؟
اگر ماشین دچار آتشسوزی شد، اولین و مهم‌ترین اقدام حفظ خونسردی است. در این شرایط:
- اگر در حال حرکت هستید، ماشین را بلافاصله در مکانی امن متوقف و موتور را خاموش کنید.
- اولویت اصلی حفظ جان افراد است. تمامی سرنشینان را سریع از خودرو دور کنید.
- حداقل ۳۰ تا ۵۰ متر از خودرو دور شوید چون احتمال انفجار باک بنزین یا گاز وجود دارد.
- بلافاصله با شماره اضطراری ۱۲۵ تماس گرفته و محل دقیق حادثه را اطلاع دهید.
- اگر آتش هنوز کوچک است و کپسول اطفای حریق دارید، از آن برای خاموش کردن شعله‌ها استفاده کنید. اما اگر آتش گسترده شده، از تلاش برای خاموش کردن آن پرهیز کنید.
- اگر موتور ماشین آتش گرفته، کاپوت را باز نکنید چون باز کردن ناگهانی آن باعث ورود اکسیژن و حریق بیشتر می‌شود.
نتیجه‌گیری
آتش گرفتن خودرو همیشه ناگهانی اتفاق نمی‌افتد. در بسیاری از موارد علائم هشداردهنده از قبل ظاهر می‌شوند، اما نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند فاجعه‌بار باشد. بررسی مرتب سطح مایعات، چک کردن اتصالات و سیم‌کشی، انجام سرویس‌های دوره‌ای و استفاده از قطعات استاندارد در جلوگیری از آتش گرفتن خودرو کمک زیادی به شما می‌کنند.
سوالات متداول
1. شایع‌ترین دلایل آتش گرفتن خودرو چیست؟
نشت سوخت (بنزین، گازوئیل) و برخورد آن با جرقه یا قطعات داغ موتور.
2. آیا مشکلات برقی می‌توانند باعث آتشسوزی شوند؟
بله، اتصال کوتاه، سیم‌کشی فرسوده، و خرابی باتری می‌توانند جرقه ایجاد کرده و منجر به آتشسوزی شوند.
3. آیا تصادفات رانندگی همیشه باعث آتشسوزی می‌شوند؟
خیر، اما تصادفات شدید می‌توانند باعث نشت سوخت، آسیب به سیستم برق و در نتیجه آتشسوزی شوند.
4. آیا نگهداری نامناسب خودرو می‌تواند از دلایل آتش گرفتن خودرو باشد؟
بله، عدم تعویض به موقع روغن، نشت مایعات، و فرسودگی قطعات می‌توانند خطر آتشسوزی را افزایش دهند.
5. آیا داغ شدن بیش از حد موتور می‌تواند باعث آتشسوزی شود؟
بله، داغ شدن بیش از حد می‌تواند باعث ذوب‌شدن قطعات پلاستیکی، اشتعال روغن و مایعات دیگر شود.
6. آیا سیستم اگزوز می‌تواند باعث آتشسوزی شود؟
بله، نشتی در سیستم اگزوز و تماس گازهای داغ با مواد قابل اشتعال می‌تواند باعث آتشسوزی شود.
7. آیا نصب لوازم جانبی خطرناک است؟
نصب غیراصولی سیستم صوتی یا دزدگیر و هدلایت می‌تواند باعث آسیب به سیم‌کشی، اتصال کوتاه و در نهایت آتشسوزی شود.
8. آیا خودروهای هیبریدی و برقی بیشتر در معرض آتشسوزی هستند؟
نه لزوما؛ اما آتشسوزی در باتری این خودروها به دلیل واکنش شیمیایی متفاوت خطرناک‌تر است.
9. علائم هشداردهنده آتشسوزی ماشین چیست؟
بوی سوختگی، خروج دود از موتور، افت ناگهانی فشار روغن، داغ‌شدن بیش از حد موتور و مشکلات الکتریکی.
