وقتی ماشین صدای تِق‌تِق می‌دهد، یعنی با یکی از مهم‌ترین علائم یاتاقان زدن خودرو روبه‌رو هستید. اگر این صدا را جدی نگیرید، به‌زودی با علائم دیگری مثل لرزش‌های عجیب‌وغریب موتور، کاهش قدرت و کاهش روغن مواجه می‌شوید. برای حل این مشکلات در ابتدا باید دلایل یاتاقان زدن خودرو مثل خرابی پمپ روغن را بشناسید. به طور کلی، یاتاقان نقشی پررنگی در سلامت موتور خودرو دارد. یاتاقان مثل ستون یک پل است که اگر ترک بردارد، کل سازه در خطر فروپاشی قرار می‌گیرد. اگر دلایل یاتاقان زدن خودرو را نادیده بگیرید، موتور شما به نقطه‌ای می‌رسد که چاره‌ای جز تعمیرات اساسی ندارید. در ادامه این مطلب از بلاگ تپسی با دلایل، هزینه و علائم یاتاقان زدن خودرو آشنا می‌شوید.
یاتاقان خودرو چیست؟
یاتاقان یکی از اصلی‌ترین قطعات موتور است که باعث حرکت روان و بی‌دردسر قطعات متحرک می‌شود. این قطعه کوچک اما مهم، بار نیروهای وارده به موتور را تحمل می‌کند تا از ساییدگی اجزای آن جلوگیری شود. بدون یاتاقان، موتور نمی‌تواند به‌درستی کار کند و خیلی زود دچار خرابی می‌شود. متأسفانه در بسیاری از موارد، علت سر و صدای خودرو مربوط به یاتاقان است.
به طور کلی، یاتاقان در چند نوع «ثابت»، «متحرک»، «لغزشی» و «غلتشی» ساخته می‌شود و هرکدام برای وظایف خاصی طراحی شده‌اند. یاتاقان علاوه‌بر حرکت روان موتور، نقش مهمی هم در حفظ تعادل و کنترل فشارهای داخلی دارد. به همین دلیل، سالم بودن یاتاقان برای عملکرد درست موتور، واقعاً سرنوشت‌ساز است.
وظیفه یاتاقان در موتور خودرو
یاتاقان‌ها بدون اینکه دیده شوند، کارهای بزرگی را انجام می‌دهند؛ کاری که اگر درست انجام نشود، ممکن است موتور خودرو به دردسر بیفتد. به زبان ساده، یاتاقان، قلب حرکتی موتور است و با تنظیم حرکات و کاهش اصطکاک، باعث عملکرد بهینه موتور می‌شود.
بیشتر بخوانید: علائم آب و روغن قاطی کردن ماشین
به طور کلی، این قطعه، نقش‌های مختلفی در حفظ سلامت موتور دارد که مهم‌ترینشان عبارت‌اند از:
- کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک: یاتاقان با ایجاد سطحی نرم و صاف، اصطکاک بین قطعات را کاهش می‌دهد و از ساییدگی و آسیب جلوگیری می‌کند. این کار مانع آسیب به قطعات موتور خودرو می‌شود و طول عمر آن‌ها را بیشتر می‌کند.
- جذب ضربات ناشی از احتراق: ضربات شدید و ناگهانی احتراق در سیلندر ماشین، توسط یاتاقان کنترل می‌شود. در نتیجه، این ضربات شدید به سایر اجزای موتور منتقل نمی‌شوند و خودرو متوقف نمی‌شود.
- حفظ تعادل میل‌لنگ: قطعه میل‌لَنگ برای حرکت دقیق و بدون لرزش، به حمایت یاتاقان‌ها نیاز دارد. در نتیجه، این حمایت باعث افزایش دوام موتور می‌شود.
- جلوگیری از گرم‌شدن بیش‌ازحد موتور: یاتاقان به توزیع مناسب روغن در موتور خودرو کمک می‌کند. همچنین، حرارت موجود در موتور را کنترل می‌کند قطعات آن دچار آسیب‌دیدگی نشوند.
- کاهش مصرف سوخت و انرژی: وقتی اصطکاک کاهش پیدا کند، بازدهی موتور بهتر می‌شود و مصرف سوخت به حداقل می‌رسد. همه این وظایف مهم بر عهده یاتاقان خودرو قرار دارند.
- افزایش عمر مفید موتور: یاتاقان با محافظت از اجزای داخلی، عمر مفید موتور را افزایش می‌دهد. در نتیجه، هزینه‌های تعمیر و نگهداری هم کاهش پیدا می‌کنند و خرج کم‌تری برای ماشین می‌کنید.
آشنایی با انواع یاتاقان خودرو
در نگاه اول، یاتاقان قطعه‌ای ساده به نظر می‌رسند که در بخشی از موتور خودرو پنهان شده. اما تنوع این قطعه مهم نشان می‌دهد که هر کدام از انواع آن برای شرایط و نیازهای خاصی طراحی شده است. در جدول زیر با انواع یاتاقان‌های خودرو، ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر کدام آشنا می‌شوید:
| نوع یاتاقان | کاربرد اصلی | ویژگی‌ها | مزایا | معایب |
| یاتاقان لغزشی | استفاده در موتورهای با دور پایین | دارای سطح صاف برای کاهش اصطکاک، نیازمند روغن‌کاری مداوم | سادگی طراحی، هزینه تولید پایین، بی‌صدایی در کارکرد | اصطکاک بیشتر نسبت به یاتاقان غلتشی، نیاز به نگهداری و روغن‌کاری مکرر |
| یاتاقان غلتشی | استفاده در چرخ‌ها و اجزای دوار سریع | دارای غلتک یا ساچمه برای کاهش اصطکاک، نیاز به روغن‌کاری کمتر | کاهش اصطکاک بیشتر، عمر مفید طولانی‌تر، تحمل بارهای سنگین | حساسیت به آسیب ناشی از آلودگی، هزینه تولید بالاتر |
| یاتاقان ثابت | استفاده در موتورهای ایستا و کاربردهای خاص | در جای خود محکم شده و حرکت نمی‌کند، معمولاً برای نگهداری محور ثابت | طراحی مقاوم، عمر طولانی در شرایط پایدار | محدود به کاربردهای خاص، انعطاف‌پذیری کم |
| یاتاقان متحرک | استفاده در شاتون و میل‌لنگ | امکان حرکت و تطبیق با تغییرات موقعیت اجزا، نیازمند روغن‌کاری مداوم | توزیع یکنواخت بار، کاهش سایش در اتصالات متحرک | نیاز به دقت بالا در طراحی و ساخت، حساس به خرابی در شرایط کمبود روغن |
یاتاقان زدن چیست؟
یاتاقان زدن، یعنی شرایطی که یاتاقان دیگر نمی‌توانند وظیفه خود را به‌خوبی انجام دهد. بنابراین، قطعات موتور شروع به اصطکاک شدید می‌کنند و موتور اصطلاحاً «یاتاقان» می‌زند. این اتفاق معمولاً به دلیل گرما، فشار زیاد یا کمبود روانکاری در موتور رخ می‌دهد. همچنین، یاتاق زدن باعث اصطکاک غیرعادی قطعات می‌شود و به‌مرور زمان به موتور آسیب جدی می‌زند.
شاید این سؤال برایتان پیش آماده که دلیل صدای موتور در شرایط یاتاقان زدن چیست؟ وقتی یاتاقان‌ها وظیفه خود را به‌درستی انجام ندهند، قطعات فلزی موتور با هم تماس پیدا می‌کنند. این تماس باعث ساییده‌شدن آن‌ها می‌شود و صدای تق‌تق یا ضربه‌های واضح از موتور به گوش می‌رسد.
یاتاقان زدن معمولاً در اثر عواملی مثل فرسایش قطعات، رانندگی سنگین، یا استفاده از روغن نامناسب رخ می‌دهد. اگر این علائم را جدی نگیرید، موتور دچار آسیب‌های شدید‌تری خواهد شد. حتی در شرایط خاص ممکن است خودرو متوقف شود و در شرایط نامناسب گیر بیفتید. بنابراین، آشنایی با این مشکل و دلایل آن برای جلوگیری از خرابی‌های بزرگ‌تر، ضروری است.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی سوپاپ خودرو
آشنایی با 6 تا از دلایل یاتاقان زدن خودرو
معمولاً بدون باز شدن موتور یا تشخص تخصصی نمی‌توان دلیل یاتاقان زدن خودرو را پیدا کرد. در این بخش، مهم‌ترین دلایل یاتاقان زدن خودرو را بررسی می‌کنیم تا از بروز این مشکل جلوگیری کنید.
1. رانندگی با دور بالای موتور
رانندگی با دور موتور بالا، فشار زیادی به یاتاقان‌ها وارد می‌کند و باعث خرابی سریع‌تر آن‌ها می‌شود. این عادت بد در رانندگی یکی از رایج‌ترین دلایل یاتاقان زدن خودرو به شما می‌رود. همچنین، این مشکل، بیشتر در خودروهایی دیده می‌شود که از روغن‌های مناسب یا کیفیت پایین استفاده می‌کنند.
برای درک دقیق‌تر این موضوع، به جدول زیر توجه کنید:
| دلایل یاتاقان زدن خودرو | اثر رانندگی با دور بالای موتور | نتیجه روی یاتاقان |
| دمای زیاد موتور | افزایش اصطکاک، کاهش عملکرد روانکاری | فرسایش سریع‌تر یاتاقان |
| فشار زیاد بر قطعات | تغییر شکل و خرابی در یاتاقان | نیاز به تعویض قطعات گران‌قیمت |
| روانکاری نامناسب | تماس مستقیم فلز با فلز | آسیب جدی به میل‌لنگ و سایر اجزا |
2. استهلاک طبیعی یاتاقان خودرو
هیچ‌چیز ابدی و همیشگی نیست؛ حتی یاتاقان‌های محکم و خوش‌ساخت هم روزی فرسوده و مستهلک می‌شوند. استهلاک طبیعی، دشمن آرام و بی‌صدایی است که به‌مرور زمان، یاتاقان را از بین می‌برد. این روند آهسته اما تأثیرگذار، معمولاً به دلیل کارکرد طولانی، روانکاری نامناسب و شرایط محیطی رخ می‌دهد. اما نگران نباشید؛ رعایت چند نکته ساده می‌تواند عمر یاتاقان‌ها را به طور چشمگیری افزایش دهد.
از جمله نکات جلوگیری از استهلاک و حل دلایل یاتاقان زدن خودرو:
- بررسی فشار روغن
- تعویض به‌موقع فیلتر روغن
- استفاده از روغن باکیفیت
- تعویض منظم روغن موتور
- بررسی دوره‌ای سیستم خنک‌کننده
- اجتناب از رانندگی در شرایط سخت
3. کاهش روغن موتور
روغن موتور، شاهرگ حیاتی یاتاقان است. به همین دلیل است که کاهش روغن موتور، یکی دیگر از رایج‌ترین دلایل یاتاقان زدن خودرو محسوب می‌شود. کاهش روغن مثل این است که قلب، بدون خون کار کند و به پمپاژ ادامه دهد. وقتی سطح روغن پایین بیاید، اصطکاک بین قطعات بیشتر می‌شود و موتور خودرو یاتاقان می‌زند. دلایل کاهش روغن موتور، گاهی ساده و گاهی پیچیده‌اند، اما با بررسی تخصصی می‌توان متوجه‌شان شد.
در جدول زیر می‌توانید تاثیر کاهش روغن موتور روی یاتاقان را مشاهده کنید:
| عامل کاهش روغن | تأثیر بر یاتاقان | نتیجه نهایی |
| نشتی روغن از موتور | کاهش سطح روانکاری | فرسایش سریع یاتاقان |
| استفاده از روغن بی‌کیفیت | عدم توانایی در کاهش اصطکاک | افزایش دما و خرابی قطعات |
| تعویض دیرهنگام روغن | افت کیفیت و از دست رفتن خاصیت روغن | کاهش کارایی یاتاقان |
| افزایش دمای موتور | افزایش سرعت در سوختن روغن | خرابی زودرس یاتاقان |
پیشنهاد تپسی: اگر جزو سفیران تپسی هستید، از خدمات تپسی گاراژ برای روغن موتور استفاده کنید! در تپسی گاراژ می‌توانید قطعات جانبی ماشین از جمله روغن موتور را با قیمت واقعی و بدون واسطه تهیه کنید. این سرویس در سراسر ایران از جمله شهر شما همیشه در دسترس است!
4. افزایش دمای موتور
دمای بالای موتور، قاتلی خاموش برای یاتاقان‌هاست. افزایش دما نه‌تنها روانکاری را مختل می‌کند، بلکه باعث تغییر شکل قطعات داخلی می‌شود. وقتی موتور بیش از حد داغ می‌شود، انگار همه چیز در حال ذوب شدن است! اما خبر خوب این است که با رعایت چند نکته ساده، می‌توان از این خطر جلوگیری کرد:
برای جلوگیری از افزایش دمای موتور، نکات زیر را رعایت کنید:
- تمیز نگه‌داشتن رادیاتور
- بررسی عملکرد فن موتور
- اطمینان از سلامت ترموستات
- بررسی منظم سیستم خنک‌کننده
- استفاده از ضدیخ و آب رادیاتور مناسب
- اجتناب از رانندگی طولانی در گرمای شدید
بیشتر بخوانید: علائم خرابی پلوس ماشین و دلایل آن
5. خرابی پمپ روغن
پمپ روغن، در مرکز سیستم روغن‌کاری قرار دارد و یکی دیگر از دلایل یاتاقان زدن خودرو است. با خرابی پمپ روغن در سیستم خودرو، قطعات موتور به هم ساییده می‌شوند و در خودرو یاتاقان می‌زند. عوامل متعددی می‌توانند، پمپ روغن را از کار بیندازند؛ از کیفیت پایین روغن گرفته تا مسدود شدن فیلتر روغن. اگر پمپ روغن خراب شود، موتور خودرو در مدت کوتاهی به‌شدت آسیب می‌بیند.
ضمناً خرابی پمپ باعث صدای ناهنجار موتور، کاهش قدرت و حتی از کار افتادن کامل خودرو می‌شود. از طرفی، با نگهداری مناسب از پمپ روغن و تعویض به‌موقع آن می‌توانید، از بروز این خطرات جلوگیری کنید. یادتان نرود که روغن‌کاری بی‌نقص و سالم، نبضِ سلامت خودروی شماست.
6. آلودگی در موتور خودرو
آلودگی در موتور از جمله دلایل یاتاقان زدن خودرو است که بر اثر بی‌توجهی رخ می‌دهد. در این شرایط، همه چیز در موتور خودرو از هماهنگی خارج می‌شوند. گردوغبار، رسوبات روغن، و ناخالصی‌ها باعث اختلال در کار یاتاقان‌ها می‌شوند و ماشین یاتاقان می‌زند. پیشگیری از این مشکل، هم ساده است و هم حیاتی.
برای جلوگیری از آلودگی در موتور خودرو، نکات زیر را فراموش نکنید:
- تعویض به‌موقع روغن
- پاکسازی دوره‌ای موتور
- تعویض منظم فیلتر هوا
- استفاده از روغن باکیفیت و مناسب
- استفاده از قطعات جانبی استاندارد
- جلوگیری از ورود گردوغبار به محفظه موتور
آشنایی با علائم یاتاقان زدن خودرو
یاتاقان زدن، از آن دردسرهایی است که خوشبختانه خیلی زود خودش را نشان می‌دهد. اگر ماشین‌تان صدایی شبیه به تق‌تق چرخ‌های یک دوچرخه قدیمی می‌دهد، وقتش رسیده که به یاتاقان شک کنید! کاهش قدرت، لرزش غیرعادی، و بالا رفتن مصرف سوخت هم از دیگر علائم یاتاقان زدن خودرو هستند. در ادامه، مهم‌ترین نشانه‌ها را بررسی می‌کنیم:
1. کاهش فشار روغن
وقتی فشار روغن پایین می‌آید، یاتاقان‌ها اولین قربانی‌های این بحران هستند. کاهش فشار روغن مثل کاهش جریان خون در بدن است و باعث خرابی قطعات حیاتی موتور می‌شود. نگهداری منظم از سیستم روغن‌کاری، یکی از راه‌های نجات یاتاقان است.
برای جلوگیری از علائم یاتاقان زدن خودرو در اثر کاهش فشار روغن، موارد زیر را رعایت کنید:
- کنترل دما
- تعویض فیلتر روغن
- تغییر روغن به‌موقع
- بررسی منظم سطح روغن
- استفاده از روغن مناسب
- رانندگی نکردن با بار زیاد
- بررسی سیستم پمپ روغن
2. پایین آمدن قدرت موتور
وقتی یاتاقان خوب کار نکند، قدرت موتور به‌شدت کم می‌شود. پایین آمدن قدرت موتور به‌عنوان نشانه یاتاق زدن، مثل یک زنگ خطر جدی خودش را نشان می‌دهد. موتور دیگر آن شتاب و توان همیشگی را ندارد و انگار خودرو نفس کم می‌آورد. این مشکل، رانندگی را به تجربه‌ای خسته‌کننده تبدیل می‌کند و در پایان به خرابی موتور می‌رسد. اگر حس کردید که ماشین‌تان دیگر مثل قبل قدرت ندارد، هر چه زودتر آن را بررسی کنید.
3. شنیدن صدای غیر عادی از موتور
شنیدن صدای تق‌تق یا ضربه‌های نامنظم از موتور، یکی دیگر از علائم یاتاقان زدن خودرو است. این صداها معمولاً وقتی دور موتور خودرو بالا می‌رود، بیشتر به گوش می‌رسند. اگر این صداها را نادیده بگیرید، ممکن است کار به تعویض کامل یاتاقان و حتی تعمیر موتور بکشد.
در جدول زیر، علائم یاتاقان زدن و صداهای غیرعادی از موتور را مشاهده می‌کنید:
| نوع صدای غیرعادی | علت احتمالی | راه‌حل پیشنهادی |
| تق‌تق در دور پایین | خرابی یاتاقان اصلی | بررسی و تعویض یاتاقان |
| ضربه در دور بالا | خرابی یاتاقان شاتون | تعمیر یا تعویض شاتون |
| صدای سایش فلز | کاهش یا نبود روغن موتور | بررسی سطح و کیفیت روغن |
4. روشن شدن چراغ چک روغن
چراغ چک روغن، نشانه‌ای از مشکلاتی است که هنوز خودشان را نشان نداده‌اند. در بسیاری از مواقع، علت روشن شدن چراغ چک به معنای کاهش فشار روغن و خطر خرابی یاتاقان است. بنابراین، به این چراغ کوچک اهمیت دهید؛ چون می‌تواند از دردسرهای بزرگ و هزینه‌های سرسام‌آور جلوگیری کند!
هزینه یاتاقان زدن خودروهای ایرانی
متأسفانه، یاتاقان زدن یکی از هزینه‌بردارترین مشکلات موتوری است. البته این هزینه بسته به نوع خودرو و شدت خرابی متفاوت است. خودروهای ایرانی معمولاً قطعات حساس‌تری دارند و بیشتر در معرض یاتاقان زدن هستند. هزینه یاتاقان زدن خودرو و تعویض آن در خودروهای ایرانی، به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جمله این عوامل باید به‌شدت خرابی، مدل خودرو و هزینه‌های قطعات یدکی اشاره کنیم.
در جدول زیر هزینه یاتاقان زدن خودرو را مشاهده می‌کنید:
| نوع خودرو ایرانی | هزینه تعمیر یاتاقان در سال 1403 |
| پراید | نزدیک به 2.2 میلیون تومان |
| پژو 206 | بین 2.5 تا 3.3 میلیون تومان |
| سمند | بسته به مدل، بین 2.8 تا 3.8 میلیون تومان |
| تیبا | مدل ساده و دوگانه نزدیک به 2.2 میلیون تومان |
| ساینا | نزدیک به 2.4 میلیون تومان |
| کوییک | نزدیک به 2.7 میلیون تومان |
| تندر ال 90 | بیش از 3.6 میلیون تومان |
| رانا | بسته به مدل خودرو از 3.6 تا 4.3 میلیون تومان |
یاتاقان نزنید، تیکِ درآمد بالای 55 میلیون تومان را بزنید!
یاتاقان زدن خودرو چیزی نیست که بتوانید به‌راحتی از کنار آن بگذرید. مهم‌ترین علائم یاتاقان زدن خودرو، صدای غیرعادی از موتور و کاهش قدرت و فشار روغن هستند. هرکدام از این علائم، نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری هستند که هزینه‌های زیادی به بار می‌آورند. بهتر است همیشه در وضعیت خوبی از خودرو خود مطمئن باشید تا از اتفاقات ناخوشایند جلوگیری کنید.
حالا که اطلاعات کاملی در مورد دلایل و علائم یاتاقان زدن دارید، وقتش رسیده که بیشتر مراقب ماشین‌تان باشید. اگر می‌خواهید از مشکلات و هزینه‌های تعمیرات بیشتر دوری کنید، به‌عنوان راننده یا سفیر تپسی ثبت‌نام کنید. با رانندگی در تپسی، می‌توانید تا 55 میلیون تومان در ماه درآمد داشته باشید و قطعات خودرو را ارزان‌تر تعویض کنید! فرصت را از دست ندهید و با ثبت‌نام در سامانه راننده تپسی، از همین حالا شروع کنید!
سؤالات متداول
1. مهم‌ترین دلایل یاتاقان زدن خودرو کدام‌اند؟
رانندگی با دور بالای موتور، استهلاک طبیعی و کاهش روغن موتور از دلایل یاتاقان زدن خودرو هستند.
2. علائم یاتاقان زدن خودرو چه چیزهایی هستند؟
صدای تق‌تق، کاهش فشار روغن و روشن شدن چراغ چک روغن، از علائم یاتاقان زدن خودرو محسوب می‌شوند.
3. چه مدتی طول می‌کشد تا یاتاقان خودرو تعویض شود؟
تعویض یاتاقان معمولاً چند روز طول می‌کشد و به‌شدت خرابی و دسترسی به قطعات بستگی دارد.
4. آیا می‌توان از یاتاقان زدن جلوگیری کرد؟
بله، با مراقبت منظم از روغن موتور، کنترل دما و جلوگیری از رانندگی با دور موتور بالا می‌توان از آن جلوگیری کرد.
5. هزینه یاتاقان زدن خودرو چقدر است؟
هزینه یاتاقان زدن خودرو به نوع ماشین بستگی دارد و معمولاً از 2 میلیون تومان به بالا شروع می‌شوند.
6. آیا می‌توانم خودم یاتاقان خودرو را تعمیر کنم؟
تعمیر یاتاقان نیاز به تخصص و تجهیزات خاص دارد و بهتر است برای جلوگیری از خرابی بیشتر به تعمیرکار ماهر مراجعه کنید.