چگونه دمای ماشین را پایین بیاوریم؟
خنک نگه داشتن ماشین یعنی کنترل کردن و کاهش دادن دمای موتور در حین کار، تا از داغ شدن بیش از حد آن جلوگیری شود. این فرایند به کمک سیستم خنککننده شامل رادیاتور، آب رادیاتور، فن و ترموستات انجام شده و سبب می‌شود که موتور در دمای استاندارد فعالیت کند. پایین آوردن دمای ماشین اهمیت فراوانی دارد، چون از جوش آوردن موتور، آسیب به قطعات داخلی، کاهش کارایی و حتی خرابی‌های جدی جلوگیری خواهد کرد. همچنین دمای مناسب باعث بهبود عملکرد موتور شده و کاهش مصرف سوخت و افزایش طول عمر خودرو را به همراه دارد.
در این مقاله از بلاگ تپسی قصد داریم این موضوع را از زوایای دیگری نیز بررسی کنیم.
آشنایی با سیستم خنککننده خودرو
سیستم خنککننده خودرو طراحی شده تا دمای موتور را در محدوده بهینه نگه دارد. یعنی سرعت گرم‌شدن موتور را افزایش داده، سپس آن را در دمایی ثابت که عملکرد و طول عمر موتور را بهینه می‌کند، نگه دارد.
این سیستم از چند جزء مهم تشکیل شده است:
| قطعه | توضیحات |
| رادیاتور | یک مبدل حرارتی اصلی است که با عبور سیال خنککننده داغ از لوله‌ها و عبور هوا از میان فین‌ها، گرمای سیال را به محیط انتقال می‌دهد.اغلب از متریال آلومینیوم یا ترکیبی از پلاستیک و فلز تهیه می‌شود تا هم سبک و هم کارآمد باشد. |
| واتر پمپ | نیروی مکانیکی (یا الکتریکی) مایع خنککننده را به جریان درمی‌آورد و از پایین رادیاتور به موتور منتقل کرده تا گرمای موتور را جذب کند. |
| ترموستات | سوپاپی حساس به دما که جلوی جریان خنککننده به سمت رادیاتور را تا زمانی که موتور به دمای مطلوب نرسد، بسته و پس از رسیدن به دمای مناسب، باز می‌شود.این مکانیزم باعث می‌شود تا موتور سریع‌تر گرم شده و از افت عملکرد در دماهای پایین جلوگیری کند. |
| فن خنککننده | هوای عبوری از رادیاتور را در شرایطی که خودرو حرکت نمی‌کند یا سرعت پایینی دارد (مثلاً ترافیک) تأمین می‌کند.در بسیاری از خودروهای مدرن، این فن‌ها به‌صورت الکتریکی کنترل می‌شوند و توسط سنسورها و واحد کنترل خودرو روشن یا خاموش خواهند شد. |
| شیلنگ‌ها، درپوش رادیاتور و مخزن انبساط | شیلنگ‌های لاستیکی خنککننده را بین موتور و رادیاتور جابه‌جا می‌کنند و در صورت آسیب یا ترک، نشت اتفاق می‌افتد.درپوش رادیاتور فشار سیستم را کنترل و در صورت اعمال فشار بیش از حد، باز شده و با انتقال مایع اضافی، از آسیب جلوگیری خواهد کرد.مخزن انبساط (یا ذخیره) هم برای جذب مایع اضافی و بازگرداندن آن به سیستم در زمان خنک شدن، مورد استفاده قرار می‌گیرد. |
نگهداری و بررسی مایع خنککننده
مایع خنککننده یا ضدیخ، از حیاتی‌ترین بخش‌های سیستم خنککننده خودرو است و نگهداری درست آن نقشی کلیدی در سلامت موتور دارد. به‌عبارتی یکی دیگر از دلایل افزایش دما، می‌تواند کم بودن میزان مایع خنک کننده باشد. پس بررسی سطح خنک کننده و در صورت نیاز اضافه کردن آن، از این مشکل جلوگیری خواهد کرد.
فقط باید به این نکته توجه داشته باشید که هنگام بررسی، ماشین باید کاملا خنک باشد و هر چند روز یکبار آن را بررسی کنید. این موضوع در ماه‌‌های گرم سال ضرورت بیشتری دارد. برای بررسی سطح خنککننده هم کافی است که کاپوت را باز کرده و مخزن مایع را خوب بررسی کنید. مایع خنک کننده در واقع از جوش آوردن موتور خودروی شما جلوگیری و باعث تنظیم دمای موتور می‌شود. استفاده از ضد یخ هم کمک شایانی به خنک نگهداشتن خودرو شما در طول فصل گرما می‌کند.
در جدول زیر فاکتورهایی که باید در مورد مایع خنک کننده بادقت بیشتری مورد بازنگری قرار گیرند را با هم بررسی خواهیم کرد.
| موضوع | توضیحات | نکات کلیدی |
| بررسی سطح مایع | سطح مایع باید بین خطوط MIN و MAX مخزن انبساط باشد. | حداقل ماهی یکبار چک شود. |
| زمان تعویض | بسته به نوع مایع، هر ۲ تا ۵ سال یا هر ۴۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر. | تأخیر، باعث از بین رفتن خاصیت ضدخوردگی و ضدجوش خواهد شد. |
| کیفیت و رنگ | مایع سالم، شفاف و رنگی (سبز، آبی، قرمز یا صورتی) است. | تغییر رنگ به قهوه‌ای یا وجود ذرات یعنی نیاز به تعویض دارد. |
| مخلوط استاندارد | ترکیب ۵۰٪ ضدیخ + ۵۰٪ آب مقطر. | بهترین تعادل بین نقطه جوش، نقطه انجماد و جلوگیری از خوردگی. |
| بررسی نشتی | شلنگ‌ها، اتصالات و رادیاتور باید مرتب چک شوند. | نشتی حتی جزئی می‌تواند باعث داغ کردن موتور شود. |
| هواگیری سیستم | پس از تعویض، سیستم باید هواگیری شود. | تا مانع از ایجاد حباب و نقاط داغ در موتور شود. |
بررسی سلامت رادیاتور
سلامت رادیاتور یکی از عوامل مهم در کارکرد درست سیستم خنککننده خودرو است و بررسی آن باید به‌طور منظم انجام شود.
بررسی ظاهری رادیاتور
- ظاهر رادیاتور را از نظر ترک‌خوردگی، خوردگی و نشتی بررسی کنید.
- پره‌ها (فین‌ها) نباید خم شده یا مسدود باشند، زیرا مانع تبادل حرارت می‌شوند.
- سطح مایع خنککننده در مخزن و رادیاتور باید مناسب باشد و رنگ آن شفاف و ثابت باشد. تغییر رنگ یا وجود رسوبات نشانه مشکل داخلی است.
نشانه‌های عملکرد نادرست
- در زمان روشن بودن موتور، بالا رفتن غیرعادی دما یا بوی شیرین شبیه ضدیخ می‌تواند نشانه نشتی یا گرفتگی باشد.
- در صورت مشاهده هرگونه ایراد، بهتر است رادیاتور به‌سرعت شست‌وشو شده یا تعمیر شود تا از آسیب‌های جدی به موتور جلوگیری گردد.
شستشوی رادیاتور
- یکی از مهمترین روش‌های خنک نگه داشتن موتور، شستشوی رادیاتور توسط یک مکانیک ماهر است.
- حتی اگر سطح خنککننده مناسب باشد، در نهایت رادیاتور کثیف شده و باید حتماً تعویض شود.
همچنین یکی از مهمترین روش‌های خنک نگهداشتن موتور خودرو، شستشوی رادیاتور توسط یک مکانیک ماهر است. حتی اگر خنککننده موتور سطح مناسبی داشته باشد، در نهایت کثیف شده و باید حتما تعویض شود.
نقش ترموستات و واترپمپ در خنک‌کاری
ترموستات و واترپمپ دو بخش بسیار کلیدی در سیستم خنککننده خودرو هستند که نقشی اساسی در تنظیم دمای موتور هم دارند.
ترموستات وظیفه دارد تا مسیر جریان مایع خنککننده را براساس دمای موتور باز و بسته کند. یعنی وقتی موتور سرد است، بسته می‌ماند تا موتور سریع‌تر به دمای عملکردی برسد، و زمانی که دما بالا می‌رود، باز می‌شود تا مایع خنککننده به رادیاتور منتقل شده و گرما دفع شود.
از سوی دیگر واترپمپ مانند قلب سیستم عمل کرده و با گردش مداوم مایع خنککننده بین موتور، رادیاتور و سایر اجزا، مانع از ایجاد نقاط داغ و افزایش بیش از حد دما خواهد شد.
به بیانی ساده‌تر، ترموستات تصمیم‌گیرنده زمان خنک‌کاری است و واترپمپ مجری حرکت مایع در این چرخه محسوب می‌شود.
بررسی عملکرد فن خنککننده
فن خنککننده هم نقش بااهمیتی در خنک کردن خودرو دارد و وظیفه اصلی آن، ایجاد جریان هوای کافی برای عبور از میان پره‌ها و فین‌های رادیاتور و کاهش دمای مایع خنککننده است.
این فن معمولاً زمانی فعال می‌شود که سرعت حرکت خودرو برای خنک‌سازی طبیعی، کافی نباشد یا دمای موتور از حد مشخصی بالاتر برود. فن‌ها می‌توانند به صورت مکانیکی (متصل به موتور) یا برقی (با کنترل واحد الکترونیکی خودرو و حسگر دما) عمل کنند.
عملکرد صحیح فن باعث جلوگیری از داغ شدن بیش از حد موتور در ترافیک، هوای گرم یا هنگام کارکرد طولانی درجا می‌شود و نقص در آن می‌تواند مستقیماً به افزایش دمای موتور و آسیب‌های جدی منجر گردد.
استفاده درست از کولر در هوای گرم
| موضوع | توضیحات |
| اهمیت استفاده درست از کولر خودرو | استفاده درست از کولر خودرو در هوای گرم، در حفظ سلامت موتور و جلوگیری از گرم شدن خودرو و افزایش دمای آن، موثر است. |
| روشن کردن موتور قبل از کولر | بهتر است ابتدا موتور روشن و دمای آن به حد نرمال برسد، سپس کولر روشن شود تا فشار اضافی روی سیستم خنککننده وارد نشود. |
| تنظیم دمای مناسب | دمای کولر را خیلی پایین قرار ندهید، زیرا اختلاف دمای زیاد بین داخل و خارج خودرو می‌تواند به اتومبیل شما فشار آورده و باعث کارکرد بیشتر سیستم خنککننده شود. |
| چرخه گردش هوا | از حالت حلقه داخلی (Recirculation) برای خنک‌سازی سریع استفاده کنید، اما به‌طور متناوب هوا از بیرون وارد خودرو شود تا اکسیژن کافی هم تأمین گردد. |
| نگهداری منظم | فیلتر کولر و سطح گاز مبرد را مرتب بررسی و سرویس کنید تا کولر بازدهی بهینه داشته باشد. |
| استفاده در ترافیک | در زمان توقف طولانی یا ترافیک سنگین، سرعت فن کولر را کاهش دهید و موتور را تحت فشار زیاد قرار ندهید تا از داغ شدن آن جلوگیری شود. |
اهمیت نگهداری سیستم روغن‌کاری موتور
گام بعدی در جلوگیری از گرم شدن خودرو و پایین آوردن دمای اتومبیل، نگهداری از سیستم روغن‌کاری موتور با وسواس زیاد است. این اقدام باعث افزایش طول عمر و کارکرد صحیح خودرو شده و از گرم شدن بیش از حد آن جلوگیری خواهد کرد.
وظایف روغن موتور
- روان‌کاری قطعات متحرک
- کاهش اصطکاک
- دفع حرارت
- جلوگیری از خوردگی
بررسی سطح و کیفیت روغن
- سطح روغن باید بین علامت‌های MIN و MAX روی نشانگر روغن باشد.
- در صورت کمبود، روغن با همان نوع توصیه‌شده توسط سازنده اضافه شود.
تعویض روغن و فیلتر
تعویض روغن و فیلتر طبق جدول زمانی مشخص (معمولاً هر ۵ تا ۱۰ هزار کیلومتر بسته به نوع خودرو و روغن) ضروری است.
بررسی رنگ و غلظت روغن اهمیت دارد:
- تغییر رنگ به سیاه و وجود ذرات فلزی می‌تواند نشانه فرسودگی یا مشکل داخلی موتور باشد.
- در طولانی مدت، این موارد باعث افزایش گرمای موتور، داغی خودرو و آسیب رساندن به آن خواهد شد.
نکات رانندگی برای پایین نگه داشتن دمای ماشین
تا حد امکان همیشه خودرو خود را در زیر درخت، در سایه ساختمان یا در نقاط خنک به دور از آفتاب و حرارت پارک کنید. در واقع یکی از بهترین روش‌ها برای خنک نگهداشتن دمای کابین خودرو، پارک در سایه است. استفاده از سایه یکی از کم هزینه‌ترین و راحت‌ترین روش‌ها برای خنک نگهداشتن خودرو تلقی می‌شود.
همچنین اگر می‌خواهید مدت زیادی را بیرون از خودرو باشید، یا در منطقه بسیار گرم زندگی می‌کنید، یکی از روش‌های کاهش دمای کابین خودرو، استفاده از رنگ تیره برای پنجره‌ها است. تیره کردن شیشه‌ها به خنک‌تر ماندن فضای اتاق خودرو کمک می‌کند. علاوه بر این، استفاده از سایبان می‌تواند باعث ماندگاری بیشتر رنگ خودرو شده و طول عمر لاستیک خودروی شما را هم افزایش دهد.
و در نهایت در صورت گرم بودن هوا، حتما پنجرههای خودرو را کمی باز بگذارید تا هوا در آن جریان پیدا کند. چون پنجرههای بسته، باعث محبوس شدن هوای گرم در داخل خودرو شده و به گرم شدن فضای بسته اتومبیل، منجر می‌شوند.
علائم هشدار افزایش دمای موتور
این علائم، خود گویای همه چیز هستند. پس این جدول را به خاطر سپرده یا این مقاله را بوکمارک کنید تا در صورت نیاز همیشه در دسترستان باشد.
| علامت هشدار | توضیحات | اهمیت |
| چراغ هشدار دما روی داشبورد | چراغ قرمز یا نماد ترمومتر روشن می‌شود. | نشان‌دهنده رسیدن دمای موتور به حد خطرناک است. |
| بوی سوختگی یا ضدیخ | بوی شیرین یا سوختگی از موتور یا کابین احساس می‌شود. | می‌تواند نشتی مایع خنککننده یا داغ شدن بیش از حد قطعات را نشان دهد. |
| بخار از زیر کاپوت | بخار سفید یا آبی رنگ از موتور بلند می‌شود. | نشانه جوش آوردن مایع خنککننده و داغ شدن موتور است. |
| صدای غیرعادی فن یا موتور | فن با سرعت بالا کار می‌کند یا موتور صدای غیرعادی دارد. | نشان دهنده تلاش سیستم خنککننده برای کم کردن دما. |
| کاهش عملکرد خودرو | خودرو قدرت کمتری دارد یا شتاب آن کاهش می‌یابد. | افزایش دما باعث افت عملکرد موتور و احتمال آسیب‌دیدگی جدی خواهد شد. |
| مایع خنککننده کم یا جوش آورده | سطح مایع پایین آمده یا جوش می‌آورد. | عدم کفایت خنککننده می‌تواند به سرعت به موتور آسیب بزند. |
اقدامات فوری هنگام داغ کردن خودرو
اگر با گرم شدن ناگهانی خودرو و داغ شدن موتور روبرو شدید، این موارد را رعایت کرده و خودرو خود را نجات دهید.
متن شما را در قالب جدول مرتب کردم و بولت‌ها را حفظ کردم تا خواناتر باشد:
| اقدام | توضیحات |
| خاموش کردن خودرو | سریعاً خودرو را در محل امن و صافی متوقف کرده و موتور را خاموش کنید تا فشار از روی سیستم خنککننده برداشته شود. |
| باز کردن کاپوت با احتیاط | کاپوت را با فاصله و آرام باز کنید تا بخار داغ ناگهانی به شما آسیب نزند. |
| بررسی سطح مایع خنککننده | وقتی موتور خنک شد، سطح مایع در مخزن انبساط یا رادیاتور را چک کنید و در صورت کمبود، مایع مناسب را به آن اضافه کنید. |
| اجتناب از باز کردن رادیاتور داغ | هیچ‌گاه در حالی که موتور داغ است درپوش رادیاتور را برندارید تا از سوختگی ناگهانی شما جلوگیری شود. |
| خاموش کردن کولر و کاهش فشار روی موتور | در هنگام داغ شدن موتور، کولر و سیستم‌های اضافی را خاموش کرده تا فشار حرارتی کاهش یابد. |
| تماس با امداد یا تعمیرگاه در صورت نیاز | اگر مشکل ادامه داشت یا نشتی شدید بود، جدا از ادامه رانندگی خودداری کرده و با امداد خودرو یا تعمیرگاه تماس بگیرید. |
کلام آخر
در نهایت پایین نگه داشتن دمای موتور نه‌تنها باعث افزایش طول عمر و کارکرد بهینه خودرو شده، بلکه امنیت و آرامش راننده و سرنشینان را هم تضمین می‌کند. رعایت نکات ساده‌ای مانند بررسی منظم مایع خنککننده، نگهداری صحیح رادیاتور و استفاده اصولی از کولر می‌تواند از داغ شدن ناگهانی جلوگیری و عملکرد موتور را همیشه در شرایط مطلوب حفظ نماید. این نکات ساده و پیش‌پا افتاده هستند، اما تاثیر فراوانی بر سلامت و طول عمر خودروی شما دارند، پس در انجام آن‌ها کوتاهی نکنید.
سوالات متداول
1. چرا موتور خودرو داغ می‌کند؟ به دلیل نقص در سیستم خنککننده، کمبود مایع خنککننده، یا کارکرد طولانی در ترافیک.
2. چه زمانی باید نگران داغ شدن خودرو شد؟ وقتی چراغ هشدار دما روشن شود، بخار از موتور بلند خارج شده یا بوی سوختگی حس کنید.
3. اولین اقدام هنگام داغ شدن موتور چیست؟ خودرو را در محلی امن متوقف کرده و موتور را خاموش کنید.
4. می‌توان در حین داغ شدن موتور، کولر را روشن نگه داشت؟ خیر، روشن ماندن کولر در زمان افزایش دما، فشار اضافی به موتور وارد می‌کند، پس بهتر است خاموش باشد.
5. چگونه می‌توان از داغ شدن موتور پیشگیری کرد؟ با بررسی منظم مایع خنککننده، سرویس رادیاتور و استفاده صحیح از کولر.
