علائم خرابی سنسور دور موتور خودرو + راهکار تعمیر
سنسور دور موتور یکی از قطعات حیاتی سیستم مدیریت موتور است و آن طیف گستردهای از مشکلات، از بد استارت خوردن گرفته تا خاموش شدن ناگهانی را ایجاد کند. در این مطلب از بلاگ تپسی، علائم خرابی سنسور دور موتور خودرو بهشکل دقیق و قابل تشخیص توضیح میدهیم و در ادامه، تفاوت آن با سنسور میلسوپاپ و مواردی مثل محل قرارگیری سنسور و روشهای رفع خطای آن را بررسی میکنیم.
سنسور دور موتور چیست و چه وظیفهای دارد؟
سنسور دور موتور (Crankshaft Position Sensor یا CKP) قطعهای است که موقعیت و سرعت چرخش میللنگ را اندازهگیری میکند.
ECU (کامپیوتر خودرو) با استفاده از اطلاعات این سنسور کارکردهای زیر را برنامهریزی میکند:
- زمانبندی احتراق
- زمانبندی و مدیریت پاشش
- موتور در چه دوری قرار دارد
- شرایط برای روشن شدن/ادامه کار موتور مناسب است یا نه
به عبارت سادهتر اگر ECU «دور موتور» را درست تشخیص ندهد، نتیجه آن روشن نشدن، بد کار کردن، خاموشی ناگهانی و مشکلاتی از این دست خواهد بود.
اغلب سنسورهای دور موتور از نوع القایی (Inductive) یا اثر هال (Hall Effect) هستند و روبهروی دنده/فلایویل یا چرخدنده مرجع میللنگ قرار میگیرند.
بیشتر بخوانید: سنسور ناک خودرو چیست
هنگام عبور دندانهها، سیگنال تولید میشود و ECU از روی آن دور و موقعیت را محاسبه میکند. در نتیجه خرابی این سنسور اثرگذار بالایی در کارکرد موتور دارد؛ چرا که در بسیاری از خودروها، ECU بدون سیگنال معتبر از سنسور دور موتور یا اصلاً اجازه روشن شدن نمیدهد، یا در حین کار، با قطع و وصل سیگنال دچار اختلال شدید میشود.
این نکته را هم باید در ذهن داشت که خرابی همیشه «کامل» نیست؛ گاهی سنسور در حالت گرم، در لرزش، یا در دور مشخص خطا میدهد. همین باعث میشود علائم، مقطعی و گولزننده باشند.
علائم خرابی سنسور دور موتور خودرو
خرابی سنسور دور موتور معمولاً با علائمی بروز میکند که مستقیم به اختلال در دریافت دور و موقعیت میللنگ توسط ECU مربوط است.
نکتهی مهم اینجاست که این علائم میتوانند دائمی یا مقطعی باشند؛ بهخصوص وقتی سنسور در حال ضعیف شدن است، نه کاملاً خراب.
روشن نشدن یا بد استارت خوردن خودرو
یکی از نشانههای شایع، استارت خوردن خودرو بدون روشن شدن یا روشن شدن با تأخیر است. وقتی سنسور دور موتور سیگنال دقیق ارسال نکند، ECU زمان جرقه و پاشش سوخت را تشخیص نمیدهد.
در نتیجه یا موتور استارت میخورد اما روشن نمیشود، یا پس از چند بار استارت، با سختی روشن میشود. در بسیاری از خودروها، خرابی کامل سنسور دور موتور یعنی روشن نشدن مطلق خودرو.
خاموش شدن ناگهانی موتور
اگر سنسور در حین کار موتور سیگنال را قطع کند، تشخیص ECU این است که موتور متوقف شده. در این شرایط:
- خودرو ممکن است ناگهانی خاموش شود
- این اتفاق میتواند در سرعت پایین، پشت چراغ قرمز یا حتی حین حرکت رخ دهد
این خاموشی معمولاً بدون هشدار قبلی اتفاق میافتد و بعد از چند دقیقه ممکن است خودرو دوباره روشن شود.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی سنسور مپ خودرو
ریپ زدن و بد کار کردن موتور
ارسال سیگنال ناپایدار از سنسور دور موتور باعث اختلال در زمانبندی احتراق میشود. علائم این وضعیت معمولا موارد زیر هستند.
- ریپ زدن در شتابگیری
- لرزش موتور در دور آرام
- ناپایداری دور موتور
این مشکل اغلب در دورهای خاص یا هنگام گرمشدن موتور شدیدتر میشود.
افزایش مصرف سوخت
معمولا رانندگان این علامت را نادیده میگیرند، اما در بلندمدت برای آنها هزینهساز است. به این ترتیب که وقتی ECU اطلاعات دقیقی از دور موتور نداشته باشد، برای جلوگیری از خاموش شدن، سوخت بیشتری تزریق میکند.
در نتیجه شرایط زیر اتفاق میافتد؛
- افزایش مصرف سوخت
- بوی بنزین خام
- گاهی دوده زدن یا بد کار کردن در دور پایین
روشن شدن چراغ چک موتور
در بسیاری از خودروها، خرابی یا عملکرد نادرست سنسور دور موتور باعث روشن شدن چراغ چک میشود.
خطاهایی مانند عدم تطابق سیگنال دور موتور یا قطع سیگنال سنسور میللنگ در ECU ثبت میشوند.
این نکته را در ذهن داشته باشید که روشن نشدن چراغ چک به معنی سالم بودن سنسور نیست؛ برخی خرابیها مقطعیاند و خطای دائمی ثبت نمیکنند.
قطع شدن دور موتور در حین حرکت
در شرایطی این در بعضی موارد، خودرو ناگهان گاز نمیخورد یا دور موتور بالا نمیرود، اما خاموش هم نمیشود.
این علامت بسیار خطرناک است، مخصوصاً هنگام سبقت یا رانندگی در جاده. این حالت معمولاً زمانی رخ میدهد که
- ECU سیگنال دور موتور را نامعتبر تشخیص دهد
- برای محافظت، موتور را وارد حالت محدود (Limp Mode) کند
بیشتر بخوانید: علائم خرابی سنسور اکسیژن
تفاوت علائم خرابی سنسور دور موتور با سنسور میلسوپاپ
سنسور دور موتور و سنسور میلسوپاپ هر دو به ECU اطلاعات موقعیت و زمانبندی میدهند، اما نقش یکسانی ندارند. به همین دلیل، علائم خرابی این دو سنسور شباهتهایی دارد اما یکی نیست و اشتباه گرفتن آنها اتفاق رایجی است. بسیار رایج است. این تفاوتها را در چند بخش میتوان بررسی کرد؛
- تفاوت در نقش و اهمیت
- تفاوت در علائم هنگام استارت
- تفاوت در خاموش شدن موتور
- تفاوت در واکنش ECU
- تفاوت در ثبت خطا
برای بررسی بهتر، جدول زیر این خطاها را به شکل خلاصه نشان میدهد.
| سنسور دور موتور | سنسور میل سوپاپ | |
| نقش اصلی | تشخیص دور و موقعیت میللنگ | تشخیص فاز و ترتیب احتراق |
| روشن شدن خودرو | معمولا روشن نمیشود | اغلب روشن میشود |
| بد استارت خوردن | خیلی شایع | شایع ولی خفیفتر |
| خاموش شدن ناگهانی | اتفاقی رایج | به ندرت اتفاق میافتد |
| ریپ و لرزش | ممکن است شدید و ناگهانی باشد | شایع و تدریجی |
| افزایش مصرف سوخت | متوسط تا زیاد | عموما زیاد |
| واکنش ECU | قطع جرقه و پاشش | استفاده از حالت جایگزین |
| امکان ادامه رانندگی | عموما خیر | اغلب بله |
| روشن شدن چراغ چک | ۵۰/۵۰ | اغلب روشن میشود |
| احتمال روشن نشدن کامل خودرو | بسیار زیاد | کم |
رفع خطای سنسور دور موتور
پیش از تعویض سنسور، باید مطمئن شوید که خطا از خود سنسور است، نه از سوکت، سیمکشی یا آلودگی.
بررسی سوکت و سیمکشی سنسور
پیش از هر چیز اتصال سنسور را بررسی کنید. چون سنسور دور موتور در معرض گرما و لرزش قرار دارد، قطع و وصل شدن سیمها بسیار شایع است.
اقدامات که باید انجام دهید:
- جدا کردن کامل سوکت و بررسی آن
- بررسی شل بودن، سولفاته شدن یا شکستگی پینها
- بررسی مسیر سیمکشی تا ECU را از نظر پارگی یا ساییدگی
تمیز کردن سنسور دور موتور
سنسور دور موتور بهمرور زمان با براده فلزی، گردوغبار و روغن آلوده میشود و ضعیف شدن سیگنال را بهدنبال دارد.
روش این کار به ترتیب زیر است؛
- باز کردن سنسور
- تمیز کردن قطعات الکترونیکی با اسپری انژکتورشور
- عدم استفاده از سمباده یا ابزار فلزی
تست سنسور دور موتور با مولتیمتر
برای اطمینان از سلامت سنسور، تست الکتریکی ضروری است. این تست بسته به نوع سنسور (القایی یا هال) متفاوت است، اما در اکثر خودروها مقاومت سنسور باید در بازه مشخصی باشد.
قطع بودن مدار یا مقاومت غیرعادی نشانه خرابی است. اگر مقدار اندازهگیریشده خارج از محدوده استاندارد باشد، سنسور قابل اعتماد نیست.
پاک کردن خطا با دیاگ
بعد از رفع مشکل، باید خطای ثبتشده در ECU پاک شود. در غیر اینصورت، چراغ چک ممکن است همچنان روشن بماند. پاک کردن خطا بدون رفع علت، مشکل را حل نمیکند.
در صورتی که بعد از پاک کردن، خطا دوباره برگردد، سنسور یا سیمکشی هنوز مشکل دارد.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی سنسور دریچه گاز خودرو
علائم خرابی سنسور دور موتور پژو 405
در پژو ۴۰۵، خرابی سنسور دور موتور معمولاً با علائمی خود را نشان میدهد که در دور پایین و هنگام گرم شدن موتور شدیدتر میشوند.
بهدلیل حساسیت ECU در این خودرو، حتی اختلال جزئی در سنسور میتواند باعث روشن نشدن یا خاموشی ناگهانی شود.
خاموش شدن خودرو در دور پایین
یکی از شایعترین نشانهها در پژو ۴۰۵، خاموش شدن خودرو در ترافیک یا هنگام برداشتن پا از روی گاز است. چنین مشکلی اغلب به دلیل ضعیف شدن سیگنال سنسور دور موتور در دورهای پایین بروز میکند. در این شرایط حالتهای زیر بهوجود میآید؛
- موتور در دور آرام ناپایدار میشود؛
- با فشردن کلاچ یا توقف کامل، خودرو خاموش میشود؛
- بعد از چند دقیقه ممکن است دوباره روشن شود؛
استارت خوردن بدون روشن شدن
خرابی سنسور دور موتور در بسیاری از ۴۰۵ها، چند اختلال مهم ایجاد میشود؛ این خرابی باعث میشود که:
- خودرو استارت بخورد ولی روشن نشود؛
- یا پس از چند بار استارت، بهصورت مقطعی روشن شود؛
این علامت اغلب در زمانی دیده میشود که سنسور در حالت گرم با اختلال روبهرو میشود. در این شرایط، ECU سیگنال معتبری برای زمانبندی جرقه نمیگیرد.
بد کار کردن موتور در هوای گرم
بد کار کردن خودرو در هوای گرم یا بعد از گرم شدن موتور را میتوان یکی از نشانههای کلاسیک خرابی سنسور دور موتور در پژو ۴۰۵، در نظر گرفت.
در این شرایط، با سرد شدن موتور، مشکل موقتاً برطرف میشود که همین موضوع باعث میشود که راننده در تشخیص آنها دچار اشتباه شود.
در بسیاری از موارد، این علائم با مشکلاتی مثل خرابی کوئل یا رله دوبل اشتباه گرفته میشوند، در حالی که منشأ اصلی، سنسور دور موتور است. این علائم شامل موارد زیر هستند؛
- ریپ زدن موتور
- لرزش در دور آرام
- خاموش شدن مقطعی
سنسور دور موتور 405 کجاست؟
پیش از بررسی اینکه سنسور دور موتور ۴۰۵ کجاست؟، بهتر است به یک اشتباه رایج بپردازیم؛ برخی افراد تصور میکنند سنسور دور موتور روی سرسیلندر یا نزدیک شمعها قرار دارد که برداشت اشتباهی است.
قطعهای که در این قسمت قرار گرفته، سنسور میلسوپاپ است.
سنسور دور موتور پژو ۴۰۵ روی پوسته گیربکس و روبروی فلایویل موتور نصب شده است. این سنسور دقیقاً در محلی قرار دارد که بتواند چرخش دندانههای فلایویل را تشخیص داده و سیگنال دور موتور را به ECU ارسال کند.
برای پیدا کردن محل دقیق سنسور دور موتور پژو 405 باید این قسمتها را به ترتیب زیر چک کنید:
- قسمت پایین موتور
- محل اتصال موتور به گیربکس
- معمولاً در سمت راننده
- نزدیک به فلایویل و دندانههای آن
برای دیدن سنسور هم معمولاً باید یا از زیر خودرو نگاه کنید، یا فیلتر هوا و برخی متعلقات بالای گیربکس را کنار بزنید.
این چند نکته هم مهم هستند:
- سوکت سنسور در معرض گرما، روغن و گردوغبار است
- شل بودن یا سولفاته شدن سوکت میتواند علائمی شبیه خرابی سنسور ایجاد کند
- در بسیاری از موارد، مشکل از سیمکشی یا اتصال است، نه خود سنسور
آیا سنسور دور موتور قابل تعمیر است یا باید تعویض شود؟
در بسیاری از خودروها، سنسور دور موتور قطعهای مصرفی و غیرقابل تعمیر محسوب میشود. ساختار این سنسور بهگونهای است که در صورت خرابی داخلی، امکان تعمیر مطمئن و دائمی وجود ندارد. منظور از تعمیر هم رفع عوامل بیرونی است، نه تعمیر خود قطعه. عوامل بیرونی هم یعنی:
- شل بودن یا سولفاته شدن سوکت
- قطعی یا آسیبدیدگی سیمکشی
- کثیف بودن نوک سنسور
- خطای نرمافزاری ECU که با دیاگ پاک میشود
در این موارد، سنسور سالم است و با اصلاح اتصال یا تمیزکاری، عملکرد به حالت عادی برمیگردد. اما در برخی شرایط هم تعویض سنسور اجتنابناپذیر است. شرایطی که:
سنسور در تست مولتیمتر خارج از محدوده استاندارد باشد؛
- خودرو پس از گرم شدن دائماً خاموش شود؛
- با وجود سالم بودن سیمکشی، مشکل پابرجا بماند؛
- خطای سنسور دور موتور بلافاصله بعد از پاک شدن برگردد.
در این شرایط، ادامه استفاده از سنسور معیوب فقط باعث خاموشیهای ناگهانی و آسیبهای جانبی میشود.
هزینه تعویض سنسور دور موتور خودرو
هزینه تعویض سنسور دور موتور به مدل خودرو، کیفیت سنسور و اجرت تعمیرکار بستگی دارد. در خودروهایی مانند پژو ۴۰۵، این هزینه معمولاً در بازه معقولی قرار دارد و تعویض آن زمانبر نیست.
اما این نکات را هم در ذهن داشته باشید:
- سنسورهای ارزان و بیکیفیت اغلب سیگنال ناپایدار میدهند؛
- قیمت بسیار پایین معمولاً به معنی عمر کوتاه قطعه است؛
- تعویض بهموقع سنسور از خاموشی ناگهانی و هزینههای بعدی جلوگیری میکند.
مشکلی کوچک با دردسرهای بزرگ
خرابی سنسور دور موتور میتواند از بد استارت خوردن تا خاموش شدن ناگهانی خودرو را شامل شود. تشخیص درست علائم خرابی سنسور دور موتور خودرو کمک میکند قبل از تعویض بیمورد قطعات، منشأ اصلی مشکل مشخص شود.
در خودروهایی مثل پژو ۴۰۵، این خرابی معمولاً در دور پایین یا پس از گرم شدن موتور خودش را نشان میدهد. قبل از تعویض سنسور، بررسی سوکت، سیمکشی و تمیزکاری ضروری است، اما اگر سنسور سیگنال ناپایدار یا خارج از استاندارد بدهد، تعویض آن بهترین و مطمئنترین راهحل است. نادیده گرفتن این مشکل فقط باعث تکرار خاموشی، افزایش مصرف سوخت و دردسرهای بیشتر میشود.
سوالات متداول
- آیا خرابی سنسور دور موتور باعث روشن نشدن خودرو میشود؟ بله. در بسیاری از خودروها، اگر سنسور دور موتور سیگنال ارسال نکند، ECU اجازه جرقه و پاشش سوخت را نمیدهد و خودرو اصلاً روشن نمیشود.
- آیا سنسور دور موتور میتواند مقطعی خراب شود؟ بله؛ مخصوصاً زمانی که موتور گرم میشود. به همین دلیل خودرو ممکن است بعد از سرد شدن دوباره روشن شود.
- آیا با دیاگ میتوان خرابی سنسور دور موتور را تشخیص داد؟ در بسیاری از موارد بله. بعضی خرابیها مقطعیاند و خطای دائمی ثبت نمیکنند. به همین دلیل تست عملی و بررسی علائم اهمیت دارد.
- سنسور دور موتور پژو 405 هر چند وقت یکبار خراب میشود؟ زمان مشخصی ندارد. کیفیت قطعه، گرمای موتور و وضعیت سیمکشی نقش اصلی را دارند. سنسور بیکیفیت ممکن است خیلی زود دچار مشکل شود.
- آیا تمیز کردن سنسور دور موتور مشکل را حل میکند؟ اگر مشکل از آلودگی یا براده فلزی باشد، بله. اما اگر خرابی داخلی باشد، تمیزکاری فقط اثر موقت دارد و سنسور باید تعویض شود.
- رانندگی با سنسور دور موتور خراب خطرناک است؟ بله. خاموش شدن ناگهانی خودرو، مخصوصاً در سرعت بالا یا هنگام سبقت، خطرساز است.
