علائم خرابی صفحه کلاچ موتورسیکلت + هزینه تعویض
اگر موتورتان جان ندارد، بیدلیل گاز میخورد یا دندهها سخت جا میروند، احتمالا خرابی صفحه کلاچ یقهتان را گرفته. این مشکل اگر به موقع تشخیص داده نشود، جیبتان را خالی و موتور را زمینگیر میکند. پس قبل از اینکه وسط چهارراه یا کیلومترها دور از شهر کلاچ یکباره بگوید خداحافظ، بیایید با علائم خرابی صفحه کلاچ موتور سیکلت آشنا شویم.
کلاچ موتورسیکلت چیست و چه وظیفهای دارد؟
برای اینکه بفهمیم چرا خرابی صفحه کلاچ اینقدر دردسرساز است، اول باید بدانیم این قطعه چه کاری انجام میدهد.
کلاچ موتورسیکلت به زبان ساده واسطه بین انجین و چرخ است. وقتی اهرم کلاچ را میگیرید، ارتباط بین انجین و گیربکس قطع میشود و میتوانید دنده عوض کنید. وقتی کلاچ رها شد، ارتباط دوباره برقرار شده و نیروی موتور به چرخ عقب میرسد.
نقش صفحه کلاچ در انتقال قدرت
صفحه کلاچ مجموعهای از دیسکهای فلزی و اصطکاکی است که روی هم سوار شدهاند. وقتی کلاچ را رها میکنید، دیسکها توسط فنر فشرده شده و با ایجاد اصطکاک نیرو از موتور به گیربکس منتقل میشود.
لنتها باید به اندازه کافی اصطکاک ایجاد کنند؛ نه آنقدر زیاد که دنده سخت جا برود، نه آنقدر کم که قدرت هدر برود. وقتی لنتها نازک میشوند، دیگر نمیتوانند این تعادل را نگه دارند و علائم خرابی صفحه کلاچ موتورسیکلت یکییکی سر و کلهشان پیدا میشود.
اهمیت سلامت کلاچ برای موتورهای کارکرد بالا و پیکها
پیک موتوری در شهرهای بزرگ دست چپش مدام روی اهرم است و روزی صدبار کلاچ میگیرد. از اینرو صفحه کلاچ پیک موتوری در یک سال به اندازه پنج سال یک موتور عادی در کار میکند.
اگر صفحه کلاچ سالم نباشد، شتاب افت میکند، مصرف سوخت بالا رفته و گیربکس زودتر آسیب میبیند. همه اینها یعنی هزینه بیشتر و کاهش درآمد روزانه.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید لاستیک موتور سیکلت
مهمترین علائم خرابی صفحه کلاچ موتور سیکلت
صفحه کلاچ یکشبه خراب نمیشود. علائمش را آرامآرام نشان میدهد و اگر حواستان باشد، میتوانید قبل از خرابی کامل دست به کار شوید. در ادامه مهمترین علائم خرابی صفحه کلاچ موتورسیکلت را مرور میکنیم.
| علامت | توضیح خیلی خلاصه |
| سر خوردن کلاچ | دور موتور بالا میرود ولی شتاب نمیگیرد. |
| کاهش شتاب | برای رسیدن به سرعت قبلی باید بیشتر گاز بدهید. |
| بالا رفتن دور بدون سرعت | دور موتور پر است اما سرعت بالا نمیرود. |
| سخت جا رفتن دنده | دنده گیر میکند یا با صدای قرچ عوض میشود. |
| تقهزدن هنگام رها کردن کلاچ | درگیری ناهماهنگ صفحات؛ معمولاً در دنده ۱ و ۲. |
| بوی سوختگی انجین | بوی لنت یا کاغذ سوخته؛ نشانه اصطکاک شدید. |
| لرزش در شروع حرکت | تاببرداشتن دیسک یا ضعف فنرها. |
| افزایش مصرف سوخت | برای حرکت نیاز به گاز بیشتر دارید. |
سر خوردن کلاچ هنگام گاز دادن
اولین و شایعترین نشانه این است که وقتی گاز میدهید، دور موتور بالا میرود ولی موتور شتاب نمیگیرد. دلیلش این است که صفحات کلاچ نمیتوانند درست به هم بچسبند و روی هم سُر میخورند.
کاهش محسوس شتاب موتور
گاهی سر خوردن آنقدر واضح نیست؛ اما برای رسیدن به همان سرعت قبلی باید بیشتر گاز بدهید طوری که انگار موتور ۵۰ سیسی شده. شتاب هم بهطور محسوسی کمتر میشود و در سبقتها باید بیشتر احتیاط کنید.
بالا رفتن دور موتور بدون افزایش سرعت
روی دنده سه تخته گاز میروید و دور موتور تا آخر بالا رفته اما سرعت از ۶۰ کیلومتر بیشتر نمیشود. این یعنی دیسک صفحه دیگر نمیتواند قدرت را منتقل کند و خراب شده است.
سخت جا رفتن دنده یا گیرکردن آن
اگر دندهها مثل قبل نرم جا نمیروند، هنگام تعویض صدای قرچ میدهند یا کلا گیر میکنند احتمالاً مشکل از کلاچ است. البته سیم کلاچ هم میتواند مقصر باشد، ولی اگر سیم سالم بود باید به خرابی صفحه کلاچ شک کنید.
تقهزدن هنگام رها کردن کلاچ
اگر صفحات کلاچ یکنواخت درگیر نشوند، وقتی کلاچ را رها میکنید موتور تقه میزند یا میپرد. این تقهزدن در دنده یک و ۲ محسوستر است و نشان میدهد سطح صفحات کلاچ ناهموار یا فنرها ضعیف شدهاند.
بوی سوختگی از ناحیه انجین
اگر بعد از جابهجایی بار سنگین یا حرکت در سربالایی بویی لنت داغ یا کاغذ سوخته به مشامتان رسید، فاتحه صفحه کلاچ خوانده است. این بو ناشی از اصطکاک شدید و سوختن مواد فیبری روی صفحه کلاچ است.
لرزش و ضربه در شروع حرکت
هر وقت در حرکت اولیه اگر موتور به لرزه افتاد، احتمالاً دیسک و صفحه تاب برداشته یا فنرهای ضربهگیر ضعیف شدهاند.
افزایش مصرف سوخت به مرور
وقتی کلاچ ضعیف است، باید نسبت به قبل گاز بیشتری بدهید و دور موتور را بالاتر ببرید. در نتیجه باک بنزین زودتر خالی میشود و شما بیخبر از همه جا فکر میکنید تنظیم موتور به هم خورده است.
علتهای رایج خرابی صفحه کلاچ موتور
صفحه کلاچ قطعهای مصرفی است و بالاخره تمام میشود، اما رفتار ما میتواند عمرش را از چند سال به چند ماه برساند. بیایید ببینیم چه چیزهایی باعث میشود صفحه کلاچ زودتر از موعد خراب شود.
| علت خرابی | توضیح خیلی خلاصه |
| فرسودگی لنتها | قطعه مصرفی است و با کارکرد ساییده میشود (۲۰–۵۰ هزار کیلومتر). |
| ترافیک و نیمکلاچ مداوم | داغ شدن مداوم روغن ← سایش سریع صفحه. |
| روغن نامناسب یا دیر تعویض | روغن ماشین → لیز خوردن / روغن کثیف → داغی و سوختن صفحه. |
| تنظیم نبودن سیم کلاچ | سفت بودن بیشازحد ← درگیری مداوم و سوختن صفحه. |
| کلاچگیری اشتباه | نگهداشتن انگشت روی کلاچ ← قفل نشدن کامل صفحات. |
| بار زیاد و شتابهای سنگین | فشار اضافه روی کلاچ ← کاهش شدید عمر صفحه. |
فرسودگی لنتهای صفحه کلاچ
گوشت صفحه کلاچ قطعه مصرفی است و با گذشت زمان ساییده میشود. بسته به کیفیت لنت و نحوه استفاده، ممکن است بین ۲۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر عمر کنند.
رانندگی مداوم در ترافیک (ویژه پیکها)
ترافیک قاتل خاموش کلاچ است. سیکل معیوب حرکت، توقف و نیمکلاچ روغن را آنقدر داغ میکند که صفحات فرصت خنک شدن پیدا نمیکنند. نیمکلاچ مداوم مثل کشیدن سمباده روی چوب است؛ بالاخره یکجایی چوب تمام میشود.
استفاده از روغن نامناسب یا دیر تعویض روغن
موتورسیکلتهای معمولی مثل هوندا ۱۲۵ صفحه کلاچ غوطهور در روغن دارند. اگر از روغن ماشین (که افزودنیهای کاهش اصطکاک دارد) استفاده کنید، صفحه کلاچ لیز میخورد و خراب میشود.
روغنی هم که کثیف شده و خاصیتش را از دست داده نمیتواند گرما را دفع کند و باعث سوختن صفحه میشود.
تنظیم نبودن سیم کلاچ
سیم کلاچ باید فضای بازی مشخص داشته باشد (معمولاً ۲ تا ۳ میلیمتر). اگر بیش از حد سفت باشد، حتی وقتی دستتان روی کلاچ نیست، صفحه کمی درگیر و جداست (انگار همیشه نیمکلاچ هستید). این یکی از مهمترین علائم خرابی اهرم کلاچ موتور سیکلت در طولانی مدت است که منجر به سوختن صفحه میشود.
سبک نادرست کلاچگیری
بعضی عادت دارند دستشان همیشه روی اهرم کلاچ باشد. همین فشار ناچیز باعث میشود صفحات کامل روی هم قفل نشوند و اصطکاک ایجاد شود. کلاچ استراحتگاه دست چپ شما نیست.
حمل بار سنگین یا شتابگیریهای تند
موتوری که برای جابجایی یکی دو نفر طراحی شده، اگر بار خیلی سنگین حمل کند، فشارش را روی صفحه کلاچ میآورد. تکچرخ زدن و برنآوت هم سریعترین راه برای نابود کردن صفحه کلاچ است.
بیشتر بخوانید: سیستم خنک کننده موتور سیکلت چیست
روشهای تشخیص خرابی صفحه کلاچ
اگر به خرابی دیسک صفحه موتورسیکلت شک کردید؛ نیازی نیست کل انجین را باز کنید. چند تست ساده وجود دارد که مثل نوار قلب وضعیت را مشخص میکند.
تست شتاب در دندههای پایین
وقتی سرعتتان کم است در دنده ۲ یا ۳ گاز را تا ته باز کنید. اگر موتور فوری شتاب گرفت، سالم است. اگر دور موتور بالا رفت ولی سرعت به آرامی زیاد شد، صفحه کلاچ مرخص است.
تست سربالایی برای تشخیص لیز خوردن کلاچ
یک سربالایی با شیب ملایم پیدا کنید. سعی کنید با دنده بالاتر مثلا ۳ یا ۴ بالا بروید. اگر موتور کم آورد و با گاز دادن فقط صدایش زیاد شد، کلاچ در حال جان کندن است.
بررسی کورس و تنظیم سیم کلاچ
اهرم کلاچ قبل از اینکه سیم سفت شود باید ۲ تا ۳ میلیمتر خلاصی (لقی) داشته باشد. چند نکته عملی:
- اگر اصلا خلاصی ندارد و مثل سنگ سفت است، صفحه کلاچ در حال خورده شدن است.
- اگر باید دسته را تا نزدیک دستگیره بکشید تا دنده جا برود، سیم بیش از حد شل است.
- با دستکاری مهره روی دسته یا روی انجین میشود کورس را تنظیم کرد.
شنیدن صدای غیرعادی هنگام رها کردن کلاچ
موتور را روشن کنید، کلاچ بگیرید و دنده بزنید. حالا آرام کلاچ را رها کنید. اگر صدای خرخر یا سایش شنیدید، شاید بلبرینگ کلاچ یا خود صفحات مشکل داشته باشند.
بررسی فیزیکی صفحه کلاچ توسط تعمیرکار
اگر یکی دو مورد از علائم خرابی دیسک صفحه موتور سیکلت وجود دارد ولی مطمئن نیستید، چارهای نیست جز باز کردن درب کلاچ.
تعمیرکار ضخامت صفحات را با کولیس اندازه میگیرد و وضعیت دیسکها و فنرها را چک میکند. اینطوری دیگر جایی برای اما و اگر باقی نمیماند.
بیشتر بخوانید: علت شاتون زدن موتور سیکلت
چه زمانی باید صفحه کلاچ را تعویض کرد؟
زمان تعویض صفحه کلاچ مثل زمان تعویض روغن ثابت نیست و نمیشود گفت سر ۵ هزار کیلومتر باید عوض شود. زمان تعویض این قطعه به ترافیک منطقه، سبک رانندگی، مدل موتور و غیره بستگی دارد.
عمر مفید صفحه کلاچ در موتورهای مختلف
| نوع موتور | عمر تقریبی صفحه کلاچ |
| موتورهای ۱۲۵ سیسی (هوندا، ایراندوچرخ) | ۳۰,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰ کیلومتر |
| موتورهای اسکوتر | ۲۵,۰۰۰ تا ۴۰,۰۰۰ کیلومتر |
| موتورهای پرقدرت (۲۵۰ سیسی به بالا) | ۴۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ کیلومتر |
| موتورهای پیک (استفاده سنگین) | ۱۵,۰۰۰ تا ۲۵,۰۰۰ کیلومتر |
نشانههای قطعی نیاز به تعویض کامل
- سُر خوردن شدید کلاچ که با تنظیم سیم درست نمیشود؛
- بوی سوختگی مداوم؛
- کاهش ضخامت لنتها تا کمتر از حد مجاز (تشخیص با بررسی فیزیکی)؛
- تاببرداشتن صفحات فلزی.
تفاوت زمان تعویض در موتورهای انژکتوری و کاربراتوری
نوع سیستم سوخترسانی روی عمر کلاچ تاثیر مستقیم ندارد، اما موتورهای انژکتوری قدرت یکنواختتری دارند و اگر سنسورهایشان سالم باشد، فشارهای ناگهانی کمتری به گیربکس وارد میکنند. با این حال علائم خرابی صفحه کلاچ موتورسیکلت در هر دو نوع یکسان است.
هزینه تعویض صفحه کلاچ موتورسیکلت
هزینه تعویض صفحه کلاچ به ۲ بخش قیمت قطعه و اجرت مکانیک تقسیم میشود.
قیمت خود صفحه کلاچ برای مدلهای ساده و محبوب مثل هوندا از حدود ۲۵۰ هزار تومان شروع میشود و برای مدلهای دیگر بسته به برند سازنده بیشتر میشود.
| نوع تعمیر | بازه قیمت (تومان) | توضیحات |
| تعویض صفحه کلاچ | ۴۰۰,۰۰۰ تا ۷۰۰,۰۰۰ | فقط دستمزد، بدون هزینه قطعه |
| تعویض تسمه و ساچمه کلاچ | ۴۰۰,۰۰۰ تا ۶۵۰,۰۰۰ | مخصوص موتورهای اسکوتر (مثل طرح کلیک) |
| تعویض سیم گاز/کلاچ | ۲۸۰,۰۰۰ تا ۵۵۰,۰۰۰ | برای موتورهای دندهای و اتوماتیک |
آیا تعمیر صفحه کلاچ ممکن است یا باید تعویض شود؟
بعضی مشکلات کلاچ با تعمیر یا تنظیم حل میشوند اما اگر خود صفحات فرسوده یا سوخته باشند، راهی جز تعویض کامل نیست.
تعمیرکار با دیدن ضخامت و وضعیت صفحات تشخیص میدهد تعمیر کافی است یا باید قطعه را تعویض کرد. اکثر مکانیکها توصیه میکنند همه را با هم عوض کنید تا خیالتان راحت شود.
بیشتر بخوانید: 10 مشکل رایج موتور سیکلت
قطعات قابل تعمیر و تنظیم
| نوع قطعه | توضیح |
| سیم کلاچ | گاهی فقط سیم کش آمده یا خشک شده. با تعویض سیم یا روغنکاری و رگلاژ مشکل حل میشود. |
| فنرها | اگر ضعیف شده باشند، میشود تعویض کرد. |
| بلبرینگ کلاچ | جداگانه قابل تعویض است. |
صفحه کلاچ موتورسیکلت؛ قطعهای که نباید نادیده بگیرید
اگر علائم خرابی صفحه کلاچ موتورسیکلت را دیدید (لیز خوردن، بوی سوختگی، تقه، شتاب ضعیف) دست روی دست نگذارید. اول تست سربالایی و کورس کلاچ را انجام دهید، اگر مشکل حل نشد، در اولین فرصت به تعمیرکاری مطمئن سر بزنید. هزینه تعویض صفحه کلاچ در مقایسه با آسیبی که به گیربکس و انجین میزند، هیچ است.
سوالات متداول
آیا صفحه کلاچ خراب مصرف سوخت را بالا میبرد؟
بله، وقتی صفحه کلاچ لیز میخورد، نیروی موتور هدر میرود و باید دور موتور را بالاتر ببرید که به معنی مصرف بنزین بیشتر است.
آیا میتوان با صفحه کلاچ خراب رانندگی کرد؟
کوتاهمدت بله، اما هر روز که میگذرد، هم خطرناکتر میشود هم گیربکس و فلایویل آسیب میبینند.
بهترین صفحه کلاچ برای پیکهای موتوری چیست؟
برندهای اصلی یا نمونههای تقویت شده با فیبر کربن یا گرافیت توصیه میشود. صفحههای چوبپنبهای زیر فشار ترافیک و بار خیلی زود دود میشوند.
زمان مناسب سرویس دورهای کلاچ چقدر است؟
سرویس خاصی به جز تنظیم سیم کلاچ وجود ندارد. هر ۵۰۰۰ کیلومتر از تعمیرکار بخواهید سفتی و خلاصی سیم کلاچ را چک کند.
