علت شاتون زدن موتورسیکلت
همترین قطعات متحرک موتورسیکلت است. یک میله فلزی که در تبدیل نیروی انفجار (انرژی حرارتی) به حرکت چرخشی (انرژی مکانیکی) نقش مهمی دارد.
نقش شاتون در اتصال پیستون به میللنگ
شاتون رابطی بین پیستون و میللنگ است. این قطعه در هر دور موتور، فشارهای زیادی را تحمل میکند. بدون شاتون، «انجین» چیزی جز یک تکه فلزی که بالا و پایین میپرد و نمیچرخد، نیست.
اهمیت روانکاری شاتون و بلبرینگها
شاتون همیشه با سرعت زیاد در حال حرکت است. ضمن اینکه از دو طرف با بلبرینگ به پیستون و میللنگ متصل شده است. حرکت زیاد و نقاط اتصال باید همیشه روان کار کنند تا آسیبی به موتورسیکلت نرسد. اگر روغن به اندازه کافی نباشد، فلز روی فلز ساییده میشود و عمر قطعه خیلی زود به پایان میرسد.
بیشتر بخوانید: سیستم خنک کننده موتور سیکلت چیست
چرا خرابی شاتون یکی از پرهزینهترین خرابیهاست؟
اگر شاتون خراب شود، کل قطعاتی که اسم بردیم ممکن است آسیب ببینند. احتمال زیاد میللنگ آسیب میبیند، یاتاقانها میسوزند و کل موتور (انجین) وسیله نقلیه شما باید تعمیر شود. تعمیر موتور شاتونزده، معمولا به معنای یک تعمیر اساسی یا حتی تعویض کامل انجین است.
شاتون زدن یعنی چه؟
اصطلاح شاتون زدن به معنای لقی زیاد و ایجاد صدا در زمان حرکت موتورسیکلت است. این اتفاق بیشتر به دلیل ایجاد فاصله بین شاتون و میللنگ است.
تفاوت شاتون زدن با یاتاقان زدن
یاتاقان زدن و شاتون زدن هر دو ناشی از کمبود روغن و سایش قطعات متحرک موتورسیکلت است با این تفاوت که صدای یاتاقان زدن نرم و ممتد است، اما شاتون زدن صدایی کوبشیتر و تقهای دارد.
چرا صدای شاتون معمولاً با دور موتور تغییر میکند؟
صدای شاتون، به حرکت مربوط است. هرچه دور موتور و سرعت بیشتر باشد، شاتون سریعتر حرکت میکند؛ پس صدای کوبش آزاردهنده آن هم تندتر و شدیدتر میشود.
بیشتر بخوانید: 10 مشکل رایج موتور سیکلت
مهمترین علت شاتون زدن موتورسیکلت
در بیشتر موارد شاتون زدن دلیلی ندارد جز فراموشی و پشت گوش انداختن روغنکاری.
| علتهای شاتون زدن | توضیحات |
| کمبود یا دیر تعویض کردن روغن | فشار پایین روغن → نبود روانکاری کافی → سایش شدید و مرگ شاتون. |
| روغن نامناسب (ویسکوزیته اشتباه) | غلظت نادرست باعث عدم تشکیل لایه محافظ روی بلبرینگها میشود. |
| گرم شدن بیش از حد موتور | حرارت زیاد، روغن را بیخاصیت میکند و روانکاری از بین میرود. |
| بیتوجهی به چراغ فشار روغن | ادامه کار موتور با روغن کم → شاتونزدن قطعی. |
| رانندگی مداوم با دور موتور بالا | تولید حرارت و استهلاک شدید → کاهش عمر بلبرینگها و ایجاد لقی. |
| ورود شن و براده از فیلتر هوای کثیف | ذرات مثل سنباده عمل کرده و قطعات داخلی را میسایند. |
| سوختن یاتاقانها یا لقی میللنگ | یاتاقان یا میللنگ خراب فشار اضافی روی شاتون ایجاد میکند. |
کمبود روغن موتور یا دیر تعویض کردن روغن
مرگ شاتون در نبود روغن است. روغن کم به پمپ روغن فشار میآورد و در نتیجه فشار کافی برای روانکاری همه قطعات وجود ندارد. از طرفی، روغن کهنه، خاصیت روانکنندگی خود را از دست میدهد و عملا کاربردی ندارد.
استفاده از روغن نامناسب (ویسکوزیته اشتباه)
غلظت روغن در کاهش استهلاک موتورسیکلت اهمیت دارد. روغن نباید از میزان استاندارد رقیقتر یا غلیظتر باشد. اگر ویسکوزیته (غلظت) روغن با دمای حاصل از احتراق دستگاه سازگار نباشد، نمیتواند لایهای محافظ را در اطراف بلبرینگها ایجاد کند.
گرم شدن بیش از حد موتور در ترافیک و سربالایی
حرارت بالا، عمر روغن را کم میکند. روغنی که زیاد حرارت ببینید کمکم تبدیل به آب میشود و خاصیتی ندارد. اگر موتور شما به دلیل فشار زیاد، مثل حرکت در سربالاییهای طولانی با بار یا ماندن در ترافیک داغ میکند، یعنی روغن خاصیتش را از دست داده و دیگر قطعات را به خوبی خنک و روانکاری نمیکند.
بیاهمیت بودن به چراغ هشدار فشار روغن
روشن شدن چراغ را سرسری نگیرید. نادیده گرفتن آن یعنی کار کردن موتور بدون روغن کافی؛ نتیجه این بیتوجهی چیزی جز شاتون زدن موتورسیکلت نیست.
رانندگی در دور موتور بالا بهصورت مداوم
فشار در دور موتور بالا، حرارت بیشتری ایجاد و استهلاک قطعات را چند برابر میکند. اگر زیاد با دور بالا رانندگی میکنید، خوب است بدانید که عمر مفید بلبرینگها زودتر از موعد تمام و احتمال لقی بیشتر میشود.
ورود شن و براده از فیلتر هوای کثیف و فرسایش قطعات داخلی
ذرات شن و خاک یا برادههای فلزی حاصل از ساییده شدن قطعات دیگر، وارد مسیر روغن میشوند؛ این مواد مزاحم مانند سنباده عمل میکنند و به دیگر قطعات آسیب میزنند. اگر فیلتر روغن کثیف یا کهنه باشد، این برادهها به راحتی وارد سیستم روغنکاری میشوند.
سوختن یاتاقانهای تراست یا لقی شدید میللنگ و شاتون
در بسیاری از موتورهای قدیمی یا موتورهایی که منظم سرویس نمیشوند، یاتاقان میسوزد یا میللنگ لق میشود. خرابی بخشهای دیگر میللنگ، فشار زیادی به شاتون وارد میکند.
بیشتر بخوانید: علت خاموش شدن موتور سیکلت
علائم شاتون زدن موتورسیکلت
هر یک از علائم زیر را در موتورسیکلت خود مشاهده کردید، بهتر است هر چه سریعتر موتور را خاموش و به کمک خودرویی دیگر آن را به تعمیرگاه منتقل کنید.
- صدای تقتق یا کوبش شدید از داخل انجین: مهمترین و واضحترین علامت شاتون زدن، صدای ناآشنا از موتور است؛ چیزی شبیه به ضربه چکشی کوچک به فلز.
- بد کار کردن موتور در دور آرام: لرزش در حالت درجا (آرام) یعنی شاتون نمیتواند آزادانه حرکت و موتور نمیتواند ریتم طبیعی خود را حفظ کند.
- کاهش محسوس شتاب و قدرت موتوری که لقی دارد، انرژی را هدر میدهد در نتیجه، موتور دیگر توان و شتاب سابق را ندارد.
- داغ شدن بیش از حد موتور: سایش قسمتهای فلزی آسیبدیده روی هم، حرارت زیادی تولید میکند که دمای موتور را به شکلی غیرعادی افزایش میدهد.
- لرزش غیرعادی در حین گاز دادن: کوبیدن شاتون، لرزش ایجاد میکند و باعث لرزیدن موتورسیکلت و دستههای آن در زمان گاز دادن میشود.
- کاهش سریع سطح روغن موتور: در موتورسیکلتی که شاتون زده و درست کار نمیکند، روغن زودتر افت میکند نشتی پیدا میکند.
- روشن شدن چراغ اخطار فشار روغن: این علامت هشدار را جدی بگیرید؛ تنها دلیل روشن شدن آن کاهش فشار روغن به دلیل کمبود یا خرابی پمپ است.
شاتون زدن چه آسیبهایی به موتور میزند؟
شاتون زدن معمولا زنجیرهای از خرابی را به دنبال دارد و شامل یک قطعه نمیشود.
- آسیب به میللنگ و نیاز به تراشکاری: میللنگ از گرانترین بخشهای موتورسیکلت است. کوبیدن شاتون، باعث آسیب به آن میشود. تعمیر میللنگ دو حالت دارد؛ تراشیده یا در موارد شدید تعویض شود.
- خرابی یاتاقانها و سایش شدید: سایش یاتاقانها روی هم و بیتوجهی به آن یعنی شروع شاتون زدن. چکاپ این قطعه را حتما در برنامه بگذارید.
- احتمال گیرپاژ کامل موتور: راندن با موتوری که شاتون میزند یعنی گیرپاژ کردن موتور. گیرپاژ کردن یعنی در سرعت زیاد موتورسیکلت قفل شود و نتوان آن را کنترل کرد.
- هزینه بسیار بالای تعمیر اساسی انجین: تعمیر موتوری که شاتون میزند، شامل باز کردن کامل انجین، تعویض شاتون، پیستون، رینگ و تراشکاری میللنگ میشود. گاهی هزینه این تعمیرات با ارزش خود موتور برابر میشود!
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید لاستیک موتور سیکلت
آیا میتوان با موتور شاتونزده ادامه مسیر داد؟
این بزرگترین اشتباهی است که میتوان مرتکب شد؛ با این کار موتور به یک تعمیر اساسی نیاز پیدا میکند.
خطر گیرپاژ و قفل کردن عجلهای موتور
حرکت با موتوری که شاتون زده مثل حرکت روی پلی چوبی و شکسته است؛ هر لحظه ممکن است شاتون بشکند یا قطعات قفل شوند و موتور ناگهان از حرکت بایستد. در سرعت بالا، این اتفاق خطر جانی برای راننده به همراه دارد.
احتمال آسیب کامل میللنگ
اگر میللنگ به دلیل ضربات شاتون کاملا خراب شود، تعمیر فایدهای ندارد و باید این قطعه گرانقیمت، تعویض شود.
افزایش چندبرابری هزینه تعمیر
هر کیلومتر راندن موتوری که شاتون زده یعنی چند صد هزار تومان هزینه بیشتر. با خاموش کردن موتور، میزان آسیب دیدن سایر قطعات داخلی را کاهش داده و هزینه کلی تعمیر را کنترل میکنید.
بیشتر بخوانید: معرفی بهترین باتری برای موتور سیکلت
سوالات متداول
شاتون زدن بیشتر در کدام موتورها شایع است؟
موتورهایی که زیاد در ترافیک میمانند و درجا کار میکنند یا موتورهایی که دیر سرویس میشوند یا از روغن بیکیفیت استفاده میکنند بیشتر دچار این مشکل میشوند.
آیا روغن بیکیفیت باعث شاتون زدن میشود؟
بله؛ روغن بیکیفیت فشار کافی ایجاد نمیکند و سریع هم میسوزد و کارایی لازم را ندارد.
صدای شاتون با یاتاقان چه فرقی دارد؟
صدای شاتون مثل کوبیدن ضربه است، اما یاتاقان صدایی یکنواخت و ممتد دارد.
آیا حرارت زیاد میتواند شاتون را کج کند؟
در موارد خیلی شدید بله؛ ممکن است شاتون تاب بردارد.
