بهترین روغن گیربکس برای خودرو دنده ای
مکانیک‌های خبره و قدیمی، گیربکس را ستون فقرات ماشین می‌دانستند که سلامتش به وضعیت روغن گیربکس گره خورده است. روغن گیربکس اگر درست انتخاب و به موقع تعویض شود، عمر مفید ماشین را چندین سال بیشتر می‌کند؛ اما اگر کوتاهی کنید، هزینه سنگین تعمیرات گریبان‌تان را می‌گیرد.
در این مطلب از بلاگ تپسی سفری جذاب به دنیای روغن گیربکس داریم تا ببینیم چطور بهترین روغن گیربکس دستی را انتخاب کنیم و چه برندهایی واقعا ارزش خرید دارند.
روغن گیربکس چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
روغن گیربکس (Gearbox Oil) مایعی است که بین چرخ‌دنده‌ها، شفت‌ها و بلبرینگ‌ها جریان دارد و وظیفه اصلی‌اش کاهش اصطکاک و جلوگیری از سایش بین قطعات فلزی است.
بدون آن دما و فشار آن‌قدر بالا می‌رود که دندانه‌های فلزی در هم قفل می‌شوند.
در جدول زیر وظایف روغن گیربکس را می‌بینید:
| روانکاری دنده‌ها | کاهش اصطکاک بین چرخ دنده‌های فلزی که بدون روغن به سرعت فرسوده و خرد می‌شود. |
| خنک‌کنندگی | روغن حرارت شدید ناشی از اصطکاک قطعات را دفع می‌کند. |
| تمیزکاری | براده‌های فلز ناشی از سایش دنده‌ها را با خود حمل می‌کند تا داخل گیربکس انباشته نشوند. |
| حفاظت از قطعات | با ایجاد یک لایه محافظ، از زنگ‌زدگی و خوردگی قطعات داخلی جلوگیری می‌کند. |
تفاوت روغن گیربکس با روغن موتور
خیلی‌ها فکر می‌کنند روغن گیربکس و روغن موتور هر دو یک جنس هستند؛ اما این دو زمین تا آسمان باهم فرق دارند. روغن موتور برای کار در دمای بالا و تماس مستقیم با سوخت و گاز تولید شده است؛ اما روغن گیربکس برای تحمل فشارهای فوق‌العاده زیاد بین چرخ‌دنده‌ها مهندسی می‌شود.
بیشتر بخوانید: علت داغ کردن گیربکس دستی و اتومات
در جدول پایین تفاوت آن‌ها را با هم مشخص کرده‌ایم.
| ویژگی | روغن گیربکس | روغن موتور |
| ویسکوزیته | غلیظ‌تر است چون باید فشار بسیار زیاد بین دنده‌ها را تحمل کند. | سبک‌تر است چون بیشتر برای روانکاری یاتاقان‌ها و پیستون‌هاست. |
| مقاومت دمایی | باید هم در سرما روان بماند و هم در گرمای زیاد نسوزد. | بیشتر با دمای بالای موتور سروکار دارد. |
| مواد افزودنی | افزودنی‌های ضدسایش (EP) برای تحمل فشار شدید | مواد شوینده و ضد‌اکسیداسیون برای تمیزکاری |
نقش روغن گیربکس در کاهش اصطکاک و انتقال قدرت
با هربار فشار کلاچ و تعویض دنده، چرخ‌دنده‌های مختلف با سرعت و قدرت زیاد (تا ۳۰۰۰ نیوتون بر متر) با هم درگیر می‌شوند.
بهترین روغن گیربکس برای خودرو دنده‌ای، لایه محافظی بین این قطعات ایجاد می‌کند که از برخورد مستقیم فلز به فلز جلوگیری کرده و در عین حال انتقال نیرو را هم تسهیل می‌کند.
بدون این لایه محافظ، دنده‌ها به‌سختی جا می‌روند و صدای خراشیدگی ایجاد می‌شود.
این مایع نقش خنک‌کننده را هم به‌خوبی ایفا می‌کند. روغن گیربکس گرمای ناشی از اصطکاک را جذب کرده و در کل سیستم پخش می‌کند تا از داغ شدن بیش از حد گیربکس جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: راهکار افزایش عمر گیربکس خودرو
علائم نیاز به تعویض روغن گیربکس دنده‌ای
روغن گیربکس برخلاف روغن موتور سریع نمی‌سوزد، اما به‌مرور زمان آلوده شده و کارایی‌اش را از دست می‌دهد. علائم هشداردهنده به شما می‌گویند که وقت تعویض آن رسیده است.
صدا یا خشکی هنگام تعویض دنده
اگر موقع جا زدن دنده، گیربکس غر می‌زند یا مثل قبل نرم و روان جابه‌جا نمی‌شود، یعنی لایه محافظ بین چرخ‌دنده‌ها نازک شده و اصطکاک بالا رفته است.
گاهی حتی موقع رها کردن کلاچ در دور پایین، صدایی مانند ساییده شدن فلز می‌شنوید. این نشانه ساده را جدی بگیرید، چون ادامه رانندگی در چنین شرایطی چرخ دنده‌ها را نابود می‌کند.
بوی سوختگی یا رنگ تیره روغن
روغن گیربکس نو شفاف و طلایی یا قرمز روشن است. با گذشت زمان و تحمل فشار و حرارت، روغن اکسید و تیره می‌شود.
اگر بویی شبیه روغن سوخته از سمت گیربکس حس می‌کنید، یعنی روغن بیش از حد داغ شده و خواص شیمیایی خود را از دست داده.
رنگ بسیار تیره یا وجود ذرات ریز فلزی در روغن به معنی فرسودگی قطعات داخلی است.
سخت جا رفتن دنده‌ها یا لرزش خودرو
اگر موقع حرکت، دنده یک با زور و صدا جا می‌رود یا کلاچ سفت شده، احتمالا روغن گیربکس بیش از حد غلیظ یا کثیف است.
در این شرایط روغن نمی‌تواند به خوبی در سیستم گردش کند و عملکرد نرم گیربکس مختل می‌شود.
لرزش غیرعادی موقع شتاب‌گیری هم می‌تواند به کیفیت پایین روغن و عدم انتقال یکنواخت نیرو مرتبط باشد.
اگر هر کدام از این نشانه‌ها را دیدید، وقت تعویض روغن گیربکس رسیده و مقاومت بی‌فایده است. حالا برسیم به مهم‌ترین بخش ماجرا: چطور بهترین روغن گیربکس برای خودرو دنده ای را انتخاب کنیم؟
نکات مهم در انتخاب روغن گیربکس مناسب
خیلی‌ها موقع خرید روغن گیربکس گیج می‌شوند چون با کلی اصطلاح عجیب و غریب مثل GL-4 و SAE 75W-80 روبرو می‌شوند. نگران نباشید؛ تک‌تک اینها را برایتان باز می‌کنیم.
آشنایی با استانداردهای GL-4 و GL-5
این دو استاندارد API حکم شناسنامه روغن گیربکس را دارند:
- GL-4: برای خودروهای سواری معمولی با وزن و فشار متعادل مناسب است. اغلب خودروهای داخلی مثل پژو، پراید و سمند از این استاندارد بهره می‌برند.
- GL-5: برای خودروهای SUV و شاسی‌بلند یا دیفرانسیل عقب مناسب‌تر است.
نکته حیاتی: ریختن روغن GL-5 در گیربکسی که به GL-4 نیاز دارد، اشتباهی بزرگ است. افزودنی‌های گوگردی-فسفری در روغن GL-5 به مرور زمان حلقه برنجی سنکرونایزر را خورده و تعویض دنده را سخت می‌کند.
بیشتر بخوانید: ۱۱ علت روغن ریزی گیربکس
انتخاب ویسکوزیته مناسب
ویسکوزیته همان غلظت روغن است که روی بسته‌بندی با حروفی مثل 75W-80 یا 75W-90 مشخص می‌شود. عدد اول (پیش از W) نشان‌دهنده عملکرد در دمای پایین است و عدد دوم رفتار روغن در گرما را تعیین می‌کند.
برای اقلیم ایران روغن‌های 75W-90 و 80W-90 بیشترین کاربرد را دارند. در مناطق بسیار سرد 75W-80 انتخاب اول است، چون سریع‌تر در مسیر چرخ‌دنده‌ها می‌نشیند.
تفاوت روغن سنتتیک و معدنی
روغن‌های گیربکس از نظر ترکیب به دو دسته کلی معدنی (Mineral) و سنتتیک (Synthetic) تقسیم می‌شوند
| نوع روغن | نوع فرآوری | پایداری در دمای شدید | طول عمر | حفاظت از قطعات |
| معدنی | از پالایش نفت خام | کمتر | حدود ۳۰ هزار کیلومتر | کمتر |
| سنتتیک | در آزمایشگاه و با مهندسی مولکولی | پایداری فوق‌العاده | حدود ۶۰ هزار کیلومتر | بیشتر و بهتر |
هرچند روغن سنتتیک قیمت بیشتری دارد اما فواصل تعویض طولانی‌تر این هزینه را توجیه می‌کند. بنابراین بهترین روغن گیربکس دستی از نوع سنتتیک است.
توصیه کارخانه سازنده خودرو
مهندسانی که گیربکس را طراحی کرده‌اند، بهتر از هر کسی می‌دانند چه روغنی با آن سازگار است. کارخانه سازنده دقیق می‌داند که چرخ‌دنده‌های آن گیربکس به چه نوع روغنی، چه ویسکوزیته‌ای و کدام استاندارد نیاز دارند. بنابراین هیچ منبعی قابل اعتمادتر از دفترچه خودرو نیست؛ حتی اگر فروشنده یا مکانیک نظر دیگری داشته باشند.
معرفی بهترین برندهای روغن گیربکس دنده‌ای
در این بخش با چند برند معتبر و شاخص آشنا می‌شویم که بین راننده‌های با تجربه و مکانیک‌ها بیشترین سطح رضایت را دارند.
Liqui Moly: انتخاب حرفه‌ای‌ها
اگر از مکانیکی حرفه‌ای درباره روغن‌های گیربکس لیکومولی بپرسید، روی آن مهر تایید می‌زند. فرمول سنتتیک ویژه آن برای گیربکس‌های دستی، مقاومت فوق‌العاده‌ای در برابر فشار دارد.
تعویض نرم‌تر دنده، کاهش صدا در دمای پایین و دوام بالا از مزایای شاخص آن است. قیمتش نسبت به سایرین بالاتر است، اما در خودروهای مدرن نتیجه‌ای قابل‌توجه به همراه دارد.
Castrol: گزینه اقتصادی و در دسترس
کاسترول تعادل خوبی بین قیمت و کیفیت دارد و بهترین روغن گیربکس خارجی در رده اقتصادی محسوب می‌شود.
محصولات این برند در اکثر فروشگاه‌ها پیدا می‌شوند و برای خودروهای معمولی عملکرد قابل قبولی دارند. در نظرات خریداران تعویض روان دنده و کاهش صدای گیربکس از ویژگی‌های مثبت آن ذکر شده.
Valvoline Synchromesh: مخصوص دنده‌های نرم
این آمریکایی خوشنام، مخصوص راننده‌هایی است که عاشق تعویض دنده نرم هستند چون به‌طور خاص برای بهبود عملکرد سینکرونایزرها طراحی شده است.
روغن گیربکس سینکرومش والوالین اصطکاک را تا ۳۰ درصد کم می‌کند و مناسب خودروهای وارداتی مثل هیوندای و کیاست.
بیشتر بخوانید: تعمیر گیربکس دنده ای
Total Gear و Ravenol: عملکرد عالی در شرایط سخت
این دو برند هم در فهرست بهترین روغن گیربکس برای خودرو دنده‌ای قرار دارند:
- توتال فرانسوی: ضدخوردگی قوی، مناسب آب‌وهوای شرجی (شمال کشور).
- راونول آلمانی: سبک و روان، بهترین عملکرد در سرما (حتی منفی ۴۰ درجه!).
محصولات آن‌ها و به‌ویژه مدل‌های سنتتیک برای فشار و دمای بالا طراحی شده و جزو گزینه‌های باکیفیت بازار ایران هستند.
مقایسه برندها از نظر قیمت، دوام و عملکرد
مقایسه مستقیم برندها ساده نیست؛ چون هر برند مدل‌های مختلفی با سطوح کیفی متفاوت تولید می‌کند. با این حال می‌شود چند قانون کلی را در نظر گرفت.
کدام برند بیشترین طول عمر را دارد؟
روغن‌های تمام سنتتیک (Full Synthetic) لیکومولی، راونول و والوالین بیشترین طول عمر را دارند و تا بالای ۶۰ هزار کیلومتر هم شما را همراهی می‌کنند.
این روغن‌ها به دلیل پایداری شیمیایی بالا، دیرتر اکسید شده و خواصشان را برای مدت طولانی‌تری حفظ می‌کنند.
کدام روغن در سرما یا گرما عملکرد بهتری دارد؟
در سرمای زمستان روغن با شاخص 75W-80 روان‌تر در دنده‌ها گردش می‌کند و تعویض دنده را نرم‌تر می‌کند؛ اما در خرماپزان تابستان ویسکوزیته بالاتر مثل 80W-90 جلوی رقیق شدن بیش از حد را می‌گیرد.
اگر در منطقه‌ای با نوسان دمای زیاد زندگی می‌کنید، ترکیب 75W-90 بهترین انتخاب برای شماست:
- سرما: Ravenol آلمانی معجزه می‌کند و تا منفی ۴۰ درجه روان می‌ماند.
- گرما: Liqui Moly و Total Gear عالی هستند چون در دمای ۱۵۰ هم درجه خشک نمی‌شوند.
بررسی تجربه کاربران و مکانیک‌ها
گشتی در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد مشتریان از عملکرد روغن‌های گیربکس بهران، نفت پارس و کاسپین در خودروهای ایرانی رضایت نسبی دارند.
این برندها نسبت به قیمت، کیفیت خوبی داشته و در بازار به‌راحتی یافت می‌شوند.
مالکان خودروهای خارجی در ایران بیشتر به سمت Castrol و Liqui Moly گرایش دارند. از نظر مکانیک‌های با تجربه اطمینان از اصالت کالا مهم‌تر از برند است، چون بازار از روغن‌های تقلبی پر شده که به گیربکس ماشین آسیب می‌زنند.
زمان مناسب برای تعویض روغن گیربکس دنده‌ای
حتی بهترین روغن دنیا هم تاریخ مصرف دارد و اگر دیر تعویض شود، آسیب جبران‌ناپذیری به گیربکس وارد می‌کند.
هر چند کیلومتر باید روغن گیربکس را عوض کرد؟
توصیه عمومی برای خودروهای دنده‌ای بین ۳۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر است. روغن‌های سنتتیک با کیفیت تا ۶۰ هزار کیلومتر هم کارایی خود را حفظ کنند.
شرایط رانندگی هم اهمیت زیادی دارد؛ اگر معمولا در ترافیک شهر و با تعویض مکرر دنده رانندگی می‌کنید، فواصل تعویض را کوتاه‌تر کنید.
نشانه‌های هشداردهنده در خودروهای داخلی و خارجی
در خودروهای ایرانی مانند پراید و تیبا، افت سطح روغن معمولاً با نشتی از کاسه‌نمد یا صدای سایش زودتر خود را نشان می‌دهد.
خودروهای خارجی به دلیل دقت بالاتر سیستم آب‌بندی، کمتر نشتی دارند اما آلودگی و تغییر رنگ روغن در درازمدت پدیدار می‌شود.
موقع سرویس دوره‌ای کلاچ یا دیسک، نیم نگاهی به وضعیت روغن گیربکس داشته باشید چون حتی در صورت کم نکردن، شاید روغن سوخته یا سیاه شده باشد.
سوالات متداول
- آیا می‌توانم دو روغن گیربکس با برند متفاوت را مخلوط کنم؟ این کار هرگز توصیه نمی‌شود. حتی اگر ویسکوزیته یکسان باشند، فرمولاسیون افزودنی‌های هر برند متفاوت است و ترکیب آن‌ها شاید باعث کاهش شدید کارایی شود.
- بهترین روغن گیربکس ایرانی کدام است؟ محصولات بهران و کاسپین از نظر مشتریان و مکانیک‌ها به عنوان بهترین روغن گیربکس ایرانی شناخته می‌شوند.
- آیا روغن‌های خارجی واقعاً بهترند؟ از نظر کیفیت بله، اما در بازار ایران خطر تقلب بسیار بالاست. زمانی سراغ برندهای خارجی بروید که از اصالت آن اطمینان کامل دارید.
- آیا روغن گیربکس تاریخ انقضا دارد؟ بله، روغن گیربکس تا زمانی که درب آن پلمپ باشد، معمولاً تا ۵ سال قابل استفاده است.
