خطرات داغ شدن موتور خودرو + معرفی علائم
موتور خودرو سیستم پیچیده‌ای است که تعادل حرارتی در آن اهمیت حیاتی دارد. درست مثل بدن انسان که با تب کردن دچار مشکل می‌شود؛ داغ شدن بیش از حد موتور هم می‌تواند به خرابی قطعات اصلی از جمله سیلندر، پیستون و یاتاقان‌ها منجر شود. در این مطلب از بلاگ تپسی با خطرات داغ شدن موتور خودرو و نشانه‌های آن آشنا می‌شویم.
داغ شدن موتور یعنی چی؟
وقتی می‌گوییم موتور داغ کرده، یعنی سیستم خنک‌کاری از کار افتاده و دمای موتور از حد مجاز (بین ۹۰ تا ۱۰۵ درجه سانتی‌گراد) فراتر رفته است. موتور خودروها با انفجار کنترل‌شده سوخت، کار می‌کند که طی آن بنزین و هوا در سیلندر باهم می‌سوزند و این فرآیند حرارت بسیار زیادی تولید می‌کند.
اگر سیستم خنک‌کننده (رادیاتور، واتر پمپ، ترموستات و فن‌ها) نتواند این گرما را کنترل کنند، قطعات فلزی موتور شروع به انبساط شدید می‌کنند، روغن خاصیت روانکاری‌اش را از دست می‌دهد و فاجعه آغاز می‌شود.
داغ شدن بیش از حد موتور گاهی حاصل یک بی‌توجهی ساده، مثل رانندگی با رادیاتور خالی یا خرابی قطعه‌ای کوچک مثل ترموستات است. نتیجه‌اش اما می‌تواند وحشتناک باشد؛ از خرابی سرسیلندر تا قفل شدن موتور و هزینه تعمیر چند صد میلیونی! در ادامه به دیگر خطرات داغ شدن موتور خودرو اشاره می‌کنیم.
علائم داغ شدن موتور خودرو
قبل از پرداختن به خطرات داغ شدن موتور خودرو بهتر است نشانه‌های آن را بشناسیم. تشخیص به‌موقع داغ شدن موتور کلید جلوگیری از آسیب‌های فنی بیشتر است. این علائم گاهی واضح و گاهی پنهانند، اما همه آن‌ها یک پیام مشترک دارند: سیستم خنک‌کننده به مشکل خورده!
بیشتر بخوانید: معرفی ۲۳ راهکار افزایش عمر موتور خودرو
بوی سوختن
یکی از اولین علائم داغ شدن موتور خودرو بوی سوختگی است. اگر مایع خنک‌کننده (ضدیخ) به‌دلیل نشت روی قطعات داغ موتور بریزد، بوی سوختگی شیرین ایجاد می‌کند. نشت روغن روی منیفولد اگزوز یا سایر بخش‌های داغ هم بوی سوختن تندی ایجاد می‌کند. در صورت تداوم این بو احتمال آسیب به واشر، تسمه‌ها یا سیم‌کشی وجود دارد.
داغ شدن کاپوت از علائم داغ شدن موتور خودرو
داغ شدن کاپوت تا حدی طبیعی است، اما اگر این گرما به حدی باشد که نتوانید به آن دست بزنید، موتور در معرض داغ شدن قرار گرفته؛ این مشکل ممکن است به علت داغ شدن رادیاتور یا نقص در سیستم خنک‌کننده باشد. قبل از آنکه با خطرات داغ شدن موتور خودرو رو‌به رو شوید، بهتر است مشکل را رفع کنید.
روشن شدن چراغ هشدار خودرو
چراغ‌های هشدار پشت آمپر زبان ماشین برای اعلام مشکل هستند. اگر آمپر آب از محدوده نرمال بالاتر رفت یا چراغ STOP روشن شد، بدانید که سیستم خنک‌کننده خودرو دارد سکته می‌زند! نادیده‌گرفتن این هشدار می‌تواند به قیمت آسیب دیدن سیلندر و سرسیلندر تمام شود.
نشت روغن از موتور
واشرها و درزگیرها از نشت مایعات جلوگیری می‌کنند اما در اثر حرارت بالا خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده، خشک و شکننده می‌شوند. نتیجه آن نشت روغن از قسمت‌های مختلف موتور مانند واشر سرسیلندر، واشر درپوش سوپاپ یا کاسه نمدهای میل‌لنگ و میل‌بادامک است. مشاهده لکه‌های روغن زیر ماشین واضح‌ترین نشانه این مشکل است.
بیرون ریختن آب رادیاتور از علائم داغ شدن موتور خودرو
دیگر نشانه داغ شدن موتور، جوش آوردن و بیرون ریختن آب رادیاتور است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که دمای مایع خنک‌کننده به نقطه جوش رسیده و به دلیل فشار بالا، از مخزن یا شلنگ‌ها خارج می‌شود. سرریز شدن مایع نشانه خرابی ترموستات، گرفتگی رادیاتور یا نقص در عملکرد فن است.
بیشتر بخوانید: تفاوت گشتاور و قدرت موتور خودرو
کاهش قدرت موتور
وقتی موتور خیلی داغ می‌شود، شتاب خودرو کم شده و به اصطلاح ماشین جان ندارد. علتش این است که سیستم مدیریت موتور (ECU) برای جلوگیری از آسیب بیشتر، دستور کاهش پاشش سوخت می‌دهد. به بیان ساده‌تر ECU هشدار می‌دهد که موتور بیشتر از این تحمل ندارد؛ پس شما هم بیشتر از این به ماشین فشار نیاورید. اگر بدشانس باشید، پای خرابی رینگ پیستون یا سوپاپ‌ها در میان است.
شنیدن صدای غیر عادی از موتور
اگر شنیدید موتور صدای تق‌تق یا کوبش غیرعادی می‌دهد، احتمالا قطعات داخلی در اثر انبساط بیش از حد با هم برخورد می‌کنند. یک دلیل دیگر هم پدیده پیش‌سوزی یا احتراق زودهنگام مخلوط سوخت و هوا در سیلندرها به دلیل دمای بسیار بالا است. در هر صورت این صداها را جدی بگیرید چون ریسک خراب شدن واشر سرسیلندر یا پیستون‌ها به خاطر فشار بیش از حد وجود دارد.
خطرات داغ شدن موتور خودرو
هر دقیقه کارکرد موتور در دمای بیش از حد، می‌تواند قطعات اصلی و حیاتی آن را به سمت نابودی سوق دهد. در این بخش مهمترین خطرات داغ شدن موتور خودرو را مرور می‌کنیم.
آسیب دیدن سیلندر خودرو
سیلندر قلب تپنده موتور و محفظه احتراق ماشین است. داغ شدن بیش از حد موتور باعث انبساط غیرعادی سیلندرها و پیستون‌ها شده و فاصله استاندارد بین این قطعات از بین می‌رود.
این مشکل می‌تواند به خراشیدگی دیواره سیلندرها، گیر کردن پیستون یا حتی ترک خوردن بلوک موتور منجر شود. تعمیر چنین آسیب‌هایی بسیار هزینه‌بر است و در مواردی چاره‌ای جز تعویض کامل موتور ندارید. از مهمترین خطرات داغ شدن موتور خودرو آسیب به سیلندر است.
سوختن واشر سرسیلندر از خطرات داغ شدن موتور خودرو
بین بدنه موتور و سرسیلندر واشری قرار دارد که مانع نشت روغن و آب می‌شود. وقتی موتور بیش از حد داغ می‌کند، فشار داخلی سیلندرها آن‌قدر بالا می‌رود که واشر سرسیلندر تاب نیاورده و می‌سوزد. علائم سوختن واشر سرسیلندر:
- مخلوط شدن آب رادیاتور با روغن (تشخیص با دیدن روغن کِرِم‌رنگ در درب روغن موتور)،
- خروج بخار آب از اگزوز
- کاهش شدید قدرت موتور
تعویض واشر شاید هزینه کمی داشته باشد، اما اگر سرسیلندر هم تاب بردارد باید کلی خرج تعمیر کنید.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی دسته موتور خودرو چیست؟
آسیب به شلنگ‌های آب موتور
شلنگ‌های انتقال آب از جنس لاستیک مقاوم ساخته شده‌اند اما در اثر حرارت زیاد، خشک و شکننده می‌شوند. نشانه آن هم لکه‌های رنگی زیر ماشین یا کاهش سطح مایع در مخزن رادیاتور است. تعویض به‌موقع شلنگ‌های فرسوده از بروز این مشکل جلوگیری می‌کند.
ترک خوردن رادیاتور از خطرات داغ شدن موتور خودرو
علت داغ شدن رادیاتور ماشین این است که ترک‌خوردگی یا نشت داخلی اجازه نمی‌دهد حرارت به‌درستی دفع شود. نشانه‌های ترک خوردن رادیاتور هم شامل نشت مایع خنک‌کننده، کاهش سطح مایع در مخزن و افزایش دمای موتور است.
رادیاتورهای آلومینیومی جدید نسبت به نمونه‌های قدیمی مسی-برنجی مقاومت کمتری در برابر فشار دارند و باید با دقت بیشتری مراقبشان بود. خرابی رادیاتور از خطرات داغ شدن موتور خودرو است.
آتش گرفتن خودرو از خطرات داغ شدن موتور خودرو
ترسناک به نظر می‌رسد اما وقتی موتور بیش از حد داغ کند، احتمال آتش‌سوزی خودرو هم وجود دارد. اگر روغن موتور یا بنزین نشت‌کرده روی بدنه داغ موتور با حرارت بالای ۳۰۰ درجه بریزد، به سرعت آتش می‌گیرد.
اگر زود متوجه شوید، شاید با یک کپسول آتش‌نشانی بتوانید خاموشش کنید؛ اما اگر دیر برسید انفجار باک بنزین می‌تواند کل خودرو را نابود کند. اینجا دیگر هزینه تعمیر مطرح نیست و جان شما و سرنشینان در خطر است.
علت داغ شدن موتور خودرو
حالا که دانستیم خطرات داغ شدن موتور خودرو چقدر جدی است، بیایید ببینیم مشکل از کجا آب می‌خورد. در این بخش ۶ متهم ردیف اول را بررسی می‌کنیم؛ علائمی که اگر جدی بگیرید عمر موتور خودرو دو چندان می‌شود.
کم بودن روغن موتور علت داغ شدن موتور خودرو
روغن موتور دو وظیفه حیاتی دارد: کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک و انتقال حرارت از پیستون‌ها به بدنه موتور. اگر سطح روغن پایین‌تر از خط مینیمم گیج باشد، دیگر خبری از خنک شدن پیستون‌ها نیست. بسیاری از رانندگان فقط زمانی به سطح روغن توجه می‌کنند که چراغ هشدار روشن شود، اما در این مرحله کار از کار گذشته.
کیفیت روغن هم به اندازه مقدار آن مهم است؛ روغن‌های بی‌کیفیت یا فرسوده خاصیت خنک‌کنندگی خود را از دست می‌دهند. برای جلوگیری از این مشکل به‌طور منظم سطح روغن را چک کرده و هر ۵۰۰۰ کیلومتر عوضش کنید.
برای جلوگیری از خطرات داغ شدن موتور خودرو بهتر است توجه ویژه ای به روغن موتور داشته باشید.
بیشتر بخوانید: قطعات موتور خودرو و کارکرد آن‌ها
خرابی سیستم خنک کننده
سیستم خنک‌کننده شامل رادیاتور، فن، واتر پمپ و ترموستات می‌شود. اگر یکی از این‌ها لنگ بزند، موتور هم تب می‌کند. مثلا اگر فن کار نکند، آب درون رادیاتور خنک نشده و دوباره با دمای بالا به موتور برمی‌گردد.
هزینه پیشگیری از این مشکل یک‌دهم هزینه تعمیر موتور است؛ پس سیستم خنک‌کننده را هر سال از نظر نشتی، رسوب و عملکرد فن چک کنید.
کاهش آب رادیاتور علت داغ شدن موتور خودرو
وقتی سطح آب رادیاتور پایین بیاید، انتقال حرارت به‌درستی انجام نشده و موتور به‌سرعت داغ می‌کند. مایع رادیاتور باید همیشه بین خطوط مینیمم و ماکزیمم باشد. اگر مرتب مجبورید آب اضافه کنید، یعنی رادیاتور، واترپمپ یا شلنگ‌ها نشتی دارند، چون سیستم بسته است و نباید مدام کم بیاورد.
خرابی ترموستات و خطرات داغ شدن موتور خودرو
ترموستات دریچه‌ای است که تا دمای موتور به بالای ۸۰ درجه نرسد، اجازه نمی‌دهد آب به رادیاتور برود. اگر این قطعه خراب باشد و گیر کند، جریان مایع خنک‌کننده به رادیاتور متوقف شده و موتور به سرعت داغ می‌کند.
خرابی ترموستات علائم واضحی ندارد و فقط با داغ شدن موتور خودش را نشان می‌دهد. نکته مهم: برخی راننده‌ها برای داغ نشدن موتور به اشتباه ترموستات را حذف می‌کنند. این کار شاید از داغ شدن جلوگیری کند، اما به کارکرد نامناسب موتور در دمای پایین و افزایش مصرف سوخت منجر می‌شود.
رانندگی بد
اگر مدام با دنده مرده و دور موتور بالا حرکت کنید، پیستون‌ها مثل کوره داغ می‌شوند؛ چون سوخت کامل نمی‌سوزد و حرارت اضافی تولید می‌شود. همچنین اگر کولر را در ترافیک سنگین خاموش نکنید، فشار بیشتری روی موتور می‌آید و سیستم خنک‌کاری جوابگو نیست. رانندگی نرم یعنی عمر بیشتر موتور؛ پس همیشه با دنده مناسب حرکت کرده و مدام بین گاز و ترمز جابجا نشوید.
خرابی واترپمپ و خطرات داغ شدن موتور خودرو
واتر پمپ مایع خنک‌کننده را در مدار بسته بین موتور و رادیاتور به جریان می‌اندازد. هر اختلالی در عملکرد این قطعه، به‌سرعت دمای موتور را بالا خواهد برد. خرابی واترپمپ می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد: از فرسودگی پروانه داخلی گرفته تا نشت آب از بلبرینگ یا خراب‌شدن کاسه‌نمد.
بیشتر بخوانید: مشخصات موتور XU7
حواس‌تان باشد که عمر متوسط واتر پمپ حدود ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر است و تعویض آن جزو سرویس‌های دوره‌ای مهم محسوب می‌شود.
انسداد در شریان سیستم تهویه
مسیر عبور مایع خنک‌کننده در خودرو گاهی به خاطر رسوب املاح آب، زنگ‌زدگی قطعات فلزی یا غلظت بالای مایع خنک‌کننده مسدود می‌شود. بسیاری از تعمیرکاران تنها به شستشوی ظاهری رادیاتور اکتفا می‌کنند، در حالی که برای رفع کامل گرفتگی نیاز به شستشوی معکوس و استفاده از مواد رسوب‌زدا است.
جمع‌بندی
داغ شدن موتور خودرو یعنی سیستمی که قرار بوده دمای موتور را در محدوده امن نگه دارد، حالا به دلیل کمبود روغن، خرابی سیستم خنک‌کننده، کاهش سطح آب رادیاتور یا خرابی ترموستات دچار مشکل است.
نشانه‌های هشداردهنده این وضعیت شامل بوی سوختگی، داغ شدن بیش از حد کاپوت، روشن شدن چراغ هشدار، نشت روغن، کاهش قدرت موتور و حتی بیرون ریختن آب از رادیاتور است. نادیده گرفتن این علائم می‌تواند به قیمت سوختن واشر سرسیلندر، ترک خوردن رادیاتور، خرابی سیلندر و در بدترین حالت آتش گرفتن خودرو تمام شود.
سوالات متداول
1. چرا موتور خودرو داغ می‌کند؟
دلایل زیادی دارد؛ از خرابی سیستم خنک‌کننده ( فن، رادیاتور یا ترموستات) گرفته تا کم بودن روغن یا آب رادیاتور، خرابی واترپمپ یا رانندگی نامناسب.
2. اگر موتور خودرو داغ کرد چه کار کنیم؟
ماشین را خاموش نکنید چون فن از کار می‌افتد. کولر را خاموش و بخاری را روشن کنید تا بخشی از گرما به اتاق منتقل شود. درب کاپوت را باز کنید تا هوا جریان پیدا کند. به هیچ‌وجه درب رادیاتور را باز نکنید چون آب داغ شما را می‌سوزاند.
3. آیا ادامه رانندگی با موتور داغ خطرناک است؟
بله، حتی چند دقیقه رانندگی با موتور داغ می‌تواند به سوختن واشر سرسیلندر، خرابی پیستون‌ها یا حتی قفل شدن کامل موتور منجر شود.
4. چند وقت یکبار سطح آب رادیاتور را چک کنیم؟
قبل از سفرهای طولانی یا حداقل هفته‌ای یک بار باید سطح آب رادیاتور را بررسی و در صورت نیاز مایع خنک کننده اضافه کنید.
5. اگر آب رادیاتور کم شود چه چیزی جایگزین کنیم؟
از ترکیب آب رادیاتور و ضدیخ با نسبت مناسب استفاده کنید؛ استفاده از آب معمولی باعث رسوب و زنگ‌زدگی می‌شود.
6. آیا روشن کردن کولر باعث داغ شدن موتور می‌شود؟
بله، در ترافیک سنگین روشن بودن کولر فشار زیادی به موتور وارد می‌کند، مخصوصا اگر سیستم خنک‌کاری ضعیف باشد.
