شرایط فسخ معامله خودرو چیست؟ + مدارک لازم
در جریان معامله‌ای، یک خودرو خریداری یا فروخته شده است. خودرو عیبی دارد، یا یکی از طرفین از معامله پشیمان می‌شود و می‌خواهد قرارداد را فسخ کند. حالا چه باید کرد؟ آیا هر کسی می‌تواند به راحتی معامله خودرو را به‌هَم بزند؟ در چنین شرایطی است که آشنایی با شرایط فسخ معامله خودرو، اهمیتش را نشان می‌دهد. دانستن جزئیات قانون فسخ معامله ماشین تا 24 ساعت، می‌تواند جلوی یک ضرر بزرگ را بگیرد.
اصطلاحات فسخ معامله همیشه ساده و قابل فهم نیستند. بیشتر این کلمات مثل «خیار تعذر تسلیم»، «خیار عیب»، یا حتی «خیار غبن» اصطلاحات حقوقی و عربی‌اند. بنابراین، برای بسیاری از ما، پیچیده و نامفهوم به نظر می‌رسند. به همین دلیل، در این مطلب از دانستنی‌های خودرو در مجله تپسی، شرایط فسخ معامله خودرو را دقیق و ساده بررسی می‌کنیم. با مطالعه این مطلب، شرایط فسخ معامله خودرو در ذهنتان روشن می‌شود.
شرایط و مدت زمان قانونی فسخ معامله خودرو
در خرید و فروش خودرو معمولاً مدت زمان قانونی فسخ معامله خودرو تعیین می‌شود. این زمان با توافق طرفین در قولنامه نوشته می‌شود و در بیشتر مواقع، ۲۴ ساعت است. البته، بسته به توافق طرفین می‌توان این زمان را کمتر یا بیشتر تعیین کرد.
برای همین بهتر است در معاملات، مخصوصاً در خرید و فروش خودروهای کارکرده، حتماً قولنامه یا مبایعه‌نامه نوشته شود. در این سند باید همه شرایط مخصوصاً مدت زمان قانونی فسخ معامله خودرو به‌صورت شفاف ذکر شوند. چونکه فقط در این شرایط است که امکان پیگیری حقوقی وجود دارد.
نکته مهم اینکه اگر مدت زمان فسخ در قولنامه نوشته نشده باشد، کار پیچیده‌تر می‌شود. در چنین حالتی برای فسخ باید به خیاراتی که در قانون آمده و در متن قولنامه درج شده، نگاه کرد. البته به شرطی که این خیارات از طرفین سلب نشده باشد. اینکه اصطلاح «خیارات» چیست و شامل چه جزئیاتی می‌شود را در ادامه بررسی می‌کنیم.
مبایعه‌نامه و نقش آن در فسخ معامله خودرو
مبایعه‌نامه یا همان «قولنامه دستی»، سندی است که انجام معامله را ثبت می‌کند. این سند می‌تواند در محاکم قضایی به‌عنوان مدرک معتبر مورد استفاده قرار گیرد. البته مبایعه‌نامه باید از نظر قانونی معتبر باشد. برای مثال، وجود دو شاهد عاقل و مطلع که آن را امضا کرده باشند، اعتبار آن را بالا میبرد.
بیشتر بخوانید: وکالت خرید و فروش خودرو
در صورت بروز مشکل، می‌توان بر اساس شرایط ذکر شده در همین مبایعه‌نامه، معامله را فسخ کرد. فرقی نمی‌کند مبایعه‌نامه دستی باشد یا محضری یا حتی مربوط به یک نمایشگاه خودرو؛ مهم، اعتبار و محتوای قانونی آن است.
الزامات و مدارک لازم برای فسخ معامله خودرو
گاهی فسخ معامله خودرو ساده و دوستانه انجام می‌شود. دو طرف به توافق می‌رسند و بدون دادگاه، معامله را به‌هَم می‌زنند. اما اگر توافقی در کار نباشد و کار به شکایت و دادگاه برسد، باید مدارک لازم را آماده کرد. فقط با داشتن این مدارک، شرایط فسخ معامله خودرو به‌صورت قانونی وجود دارد و حکم صادر می‌شود.
برای این کار، باید مدارک زیر را داشته باشید و ارائه بدهید:
- مدارک خودرو: این مدارک شامل برگ سبز، کارت ماشین و بیمه شخص ثالث هستند.
- قولنامه یا مبایعه‌نامه: سند رسمی که نشان می‌دهد معامله انجام شده و شرایط فسخ در آن وجود دارند.
- مدارک شناسایی طرفین: از جمله کارت ملی یا شناسنامه طرفین تا دادگاه، آنها را شناسایی و احضار کند.
- رسیدهای مالی: شامل هر مدرکی که نشان دهد پول، پرداخت شده یا جابه‌جایی مالی انجام شده است.
- اظهارنامه کتبی: اعلام رسمی فسخ به طرف مقابل که نشان دهد طرف مقابل از درخواست فسخ باخبر شده است.
- دادخواست رسمی: شامل مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت شکایت برای رسیدگی دادگاه و دریافت حکم فسخ معامله می‌شود.
حقوق خریدار و فروشنده برای فسخ معامله خودرو
در معامله خودرو، هم خریدار و هم فروشنده، به دنبال راهی‌اند تا از زیر بار معامله شانه خالی کنند! اینجاست که دانستن حقوق هر طرف می‌تواند نجات‌بخش باشد و جلوی ضرر را دودَستی بگیرد. هر دو طرف قرارداد، ابزارها و حق و حقوق مخصوص به خودشان را دارند. اما کفه ترازو همیشه مساوی نیست!
در جدول زیر، حقوق خریدار و فروشنده برای فسخ معامله خودرو را مشاهده می‌کنید:
| حقوق خریدار | حقوق فروشنده |
| اگر خودرو عیب پنهان داشته باشد، می‌تواند فسخ کند. | اگر خریدار پول را در زمان مقرر پرداخت نکند،فروشنده حق فسخ دارد. |
| در صورت تأخیر در تحویل خودرو توسط فروشنده، امکان فسخ وجود دارد. | اگر خریدار به تعهدات خود عمل نکند (مثل تعویض پلاک)، می‌تواند معامله را فسخ کند. |
| اگر خودرو مشخصات فنی یا ظاهری متفاوت با قرارداد داشته باشد، فسخ مجاز است. | در صورت فسخ قرارداد از سمت خریدار، فروشنده می‌تواند خسارت دریافت کند. |
| در صورت مغایرت مدارک خودرو با واقعیت، فسخ امکان‌پذیر است. | اگر خودرو همچنان در مالکیت فروشنده باشد و خریدار تعلل کند، می‌تواند معامله را به‌هم بزند. |
آشنایی با خیارات قانونی برای فسخ معامله خودرو
واژه خیار در دنیای معاملات به معنی میوه سبزرنگی که می‌شناسیم، نیست؛ بلکه یکی از اصطلاحات مهم حقوقی است. خیارات، بخشی از شرایط فسخ معامله خودرو هستند که قانون برای فسخ معامله در نظر گرفته. اگر در معامله خودرو مشکلی پیش بیاید، می‌توان به این خیارات استناد کرد و معامله را به‌صورت قانونی به‌هَم زد.
بیشتر بخوانید: نکات خرید خودرو تصادفی
قبل از اینکه وارد این ماجرا شویم، باید گفت که خیارات دنیای خودشان را دارند و عبارت‌اند از:
1. خیار مجلس
خریدار و فروشنده هنوز از محل معامله خارج نشده‌اند؛ هر دو این حق را دارند که معامله را به‌هم بزنند و فسخ کنند. به چنین فرصتی، اصطلاحاً خیار مجلس گفته می‌شود. به زبان ساده‌تر، تا وقتی پای طرفین در همان مکان یا جلسه معامله است، امکان فسخ معامله وجود دارد.
2. خیار غبن و شرایط فسخ معامله خودرو
خیار غبن زمانی کاربرد دارد که در معامله، یکی از طرفین حسابی سرش کلاه رفته باشد! یعنی چه؟ یعنی قیمت خودرو یا خیلی بیشتر از عرف بازار باشد. یا حتی برعکس، خیلی پایین‌تر از چیزی که باید باشد فروخته شود.
البته قابلیت خیار غبن، فقط در شرایطی کاربرد دارد که این اختلاف قیمت، «فاحش» باشد؛ یعنی طوری که همه بگویند این تفاوت قیمت غیرمنطقی است. شرط دیگرش هم این است که طرف متضرر، موقع بستن معامله اصلاً حواسش به این اختلاف نبوده و تازه بعداً متوجه شده.
3. خیار رویت و تخلف از وصف
خیار رویت و تخلف از وَصف، قصه دیدن و گول زدن است! گاهی خودرویی که معامله شده، با چیزی که قبلاً به خریدار نشان داده شده یا توصیف شده فرق دارد. در چنین شرایطی با استفاده از خیار رویت و تخلف از وصف، می‌شود معامله را فسخ کرد.
مثلاً در قرارداد نوشته شده خودرو بدون رنگ است. اما بعد که خودرو را می‌بینید، معلوم می‌شود گلگیر و کاپوت، کُمپلت رنگ‌شده‌اند! در این اوقات، با استناد به خیار رویت و تخلف از وصف، شرایط فسخ معامله خودرو را دارید.
4. خیار عیب
خیار عیب یعنی معامله خودرو با عیب پنهانی روبه‌رو شده باشد؛ عیبی که قبل از معامله به خریدار نگفتند یا اصلاً قابل تشخیص نبوده. مثلاً خودرو ظاهراً سالم بوده، اما بعد از معامله معلوم شده گلگیرش سه بار رنگ شده یا موتور خودرو تعمیر اساسی داشته و خبر نداده‌اند! یا حتی کارکرد خودرو دستکاری شده و عدد کیلومتر واقعی را مخفی کرده‌اند. هر عیبی که باعث شود ارزش خودرو کم شود، می‌تواند دلیل خوبی برای فسخ معامله با خیار عیب باشد.
5. خیار تدلیس
تَدلیس یعنی فریب! اگر در معامله خودرو، یکی از طرفین از حقه و نیرنگ استفاده کند، می‌شود با خیار تدلیس معامله را فسخ کرد. برای مثال، فروشنده خودرویی را می‌فروشد که اصلاً قابل نقل و انتقال نیست؛ یا کسی خودش را به‌جای مالک اصلی جا می‌زند؛ یا خودرو رویت‌شده با خودرویی که تحویل داده شده فرق دارد؛ همه این‌ها تدلیس هستند. در چنین شرایطی، قانون حق فسخ را به کسی می‌دهد که فریب خورده.
بیشتر بخوانید: نکات مهم وکالت تعویض پلاک خودرو
5. خیار تعذر تسلیم
فروشنده، قولِ تحویل ماشین را داده، اما خبری از تحویل نیست! اینجا خیار تعذر تسلیم وارد میدان می‌شود. اگر خودرو در موعد مقرر تحویل نشود، خریدار می‌تواند معامله را فسخ کند و حتی ضرر و زیان بگیرد. چون قول دادن، فقط روی کاغذ قشنگ نیست؛ باید عملی هم بشود.
6. خیار شرط و شرایط فسخ معامله خودرو
گاهی قراردادها مثل یک بمب ساعتی عمل می‌کنند! مثلاً در قولنامه نوشته شده «تا فلان تاریخ می‌توان فسخ کرد»؛ این همان خیار شرط است. یعنی تا قبل از پایان این مهلت، هرکسی دلش خواست، می‌تواند بدون دردسر، معامله را فسخ کند. البته یادتان باشد که در این شرایط، زمان برای فسخ کردن، محدود است!
7. خیار تخلف از شرط
گاهی شرایط خاصی در قرارداد ذکر شده‌اند، اما انجام نمی‌شوند. مثلاً تعویض پلاک نکرده‌اند، سند نزده‌اند یا چک پاس نشده. اینجا «خیار تخلف از شرط» از شرایط فسخ معامله خودرو، به داد خریدار یا فروشنده می‌رسد. به زبان ساده: هر شرطی که در قرارداد قید شده و اجرا نشده باشد، می‌تواند به فسخ معامله ختم شود. در دنیای معاملات خودرو، هیچ شرطی «انجام‌نشده» باقی نمی‌ماند!
8. خیار تأخیر
در معامله خودرو، همه چیز باید سر وقت باشد؛ پول، سند، تعویض پلاک و تحویل ماشین. اگر کسی از این برنامه عقب بماند، خیار تأخیر فعال می‌شود. مخصوصاً اگر خریدار پرداخت ثمن را به تعویق بیندازد. در این صورت، فروشنده می‌تواند بگوید: «ببخشید، دیر شد؛ پس فسخ می‌کنم!». برای درک بهتر این موضوع، یک نمونه دادخواست فسخ معامله خودرو به دلیل عدم پرداخت ثمن را مطالعه کنید.
هزینه فسخ قرارداد خودرو
در قولنامه همیشه عددی به‌عنوان «حق فسخ» یا همان هزینه فسخ قرارداد خودرو نوشته می‌شود. این عدد، یک جور جریمه است برای کسی که معامله را فسخ می‌کند. گاهی می‌نویسند ۱۰ درصد کل معامله، گاهی هم عددش را مشخص می‌کنند، مثلاً ۵۰ میلیون تومان.
البته مبلغ هزینه فسخ قرارداد خودرو نباید از عرف بیشتر باشد؛ چونکه عرف معمولاً همان ۱۰ درصد است. اگر خریدار به تعهداتش عمل نکند، این مبلغ را به فروشنده می‌دهد. اگر هم فروشنده کوتاهی کند، باید هزینه فسخ قرارداد خودرو را به خریدار بپردازد. خلاصه اینکه فسخ معامله خودرو، آن‌قدرها هم بی‌هزینه نیست!
نقش بیمه شخص ثالث در فرایند فسخ قرارداد خودرو
بیشتر فسخ‌ها قبل از تعویض پلاک اتفاق می‌افتد و بیمه شخص ثالث مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما گاهی معامله فسخ می‌شود، پلاک ماشین قبلاً عوض شده و بیمه هم به نام خریدار جدید صادر شده است. در این شرایط، داستان فرق می‌کند!
در این حالت، خریدار باید هزینه بیمه جدید را از فروشنده قبلی مطالبه کند. تازه اگر وسط این ماجرا از بیمه استفاده هم شده باشد، آن هم جزو خسارت حساب می‌شود؛ بنابراین، باید تسویه شود. البته اگر فسخ به خاطر کارشکنی فروشنده باشد، این هزینه‌ها هم باید با حساب‌وکتاب دقیق و کارشناس، حل شود.
بیشتر بخوانید: گم شدن بیمه شخص ثالث
ضرر و زیان فسخ معامله خودرو
گاهی فسخ معامله با دادگاه و کارشناس و کلی پیگیری همراه می‌شود. این هزینه‌ها هم به ضرر و زیان اضافه می‌شود و هم کاملاً قابل مطالبه هستند. خلاصه اینکه فسخ فقط یک امضای ساده نیست؛ گاهی پشتش کلی هزینه و اعصاب‌خُردی هم وجود دارند. در نتیجه، موقع نوشتن قولنامه، همه شرط‌ها و مسائل حقوقی را دقیق ببندید. با رعایت این موارد، در مراحل بعدی مثل انتقال سند یا وکالت فروش، کار به دادگاه و ضرر و زیان نمی‌کشد!
فسخ قولنامه خودرو؛ یک حق قانونی با قواعد دقیق!
فسخ قولنامه خودرو مثل ترمز دستی ماشین است؛ گاهی لازم می‌شود، اما باید بلد باشید که چگونه آن را بکشید! همان‌طور که در این مطلب از تپسی اشاره کردیم، فسخ قرارداد خودرو به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد؛ از تعذر تسلیم تا تخلف از شرط. اما فراموش نکنید که این فسخ‌ها بدون هزینه نیست و گاهی باید «حق فسخ» و حتی خسارت‌های اضافه هم بدهید.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره برگ سبز خودرو و مدت زمان ارسال آن
بنابراین، قبل از امضای قولنامه، حتماً مثل یک راننده حرفه‌ای، همه آینه‌ها را چک کنید! از بیمه و پلاک گرفته تا شروط ریز و شرایط فسخ معامله خودرو. اینطوری هم خودتان را از دردسر نجات می‌دهید، هم ماشین بدون چالش به مقصد می‌رسد.
سؤالات متداول
1. فسخ قولنامه خودرو قبل از تعویض پلاک راحت‌تر است یا بعد از آن؟
قبل از تعویض پلاک، فسخ راحت‌تر انجام می‌شود و معمولاً دردسر بیمه و انتقال سند را ندارد.
2. شرایط فسخ معامله خودرو در زمانی که فروشنده ماشین را تحویل نمی‌دهد، چیست؟
خریدار می‌تواند با استناد به خیار تعذر تسلیم، معامله را فسخ کند و حتی ضرر و زیان بگیرد.
3. اگر یکی از شروط قولنامه اجرا نشود، می‌شود معامله را فسخ کرد؟
بله، اینجا خیار تخلف از شرط به کمک می‌آید و می‌توانید فسخ کنید.
4. حق فسخ معمولاً چقدر است؟
معمولاً عرف بازار ۱۰ درصد از کل مبلغ معامله است، اما می‌تواند عدد توافقی هم باشد.
5. در صورت فسخ، هزینه بیمه شخص ثالث چطور محاسبه می‌شود؟
اگر بیمه بعد از تعویض پلاک تمدید شده باشد، خریدار می‌تواند هزینه بیمه جدید را از فروشنده قبلی طلب کند.
