خودرو یک سیستم به هم پیوسته‌است که خرابی هر بخش آن می‌تواند عملکرد کل سیستم را مختل کند. یکی از مهمترین موارد در کیفیت رانندگی و همچنین امنیت سرنشینان خودرو، فرمان‌پذیری ماشین است. یعنی راننده چطور و با چه کیفیتی می‌تواند خودرو را هدایت و کنترل کند. در سیستم ماشین این عملکرد وابسته به فرمان و اجزای آن است. در این مقاله از وبلاگ تپسی قرار است در رابطه با علائم خرابی جعبه فرمان خودرو صحبت کنیم. راه‌های نگهداری و تعمیر آن را مرور کرده و خطرات این مشکل را یادآوری کنیم.
جعبه فرمان خودرو چیست؟
در ابتدا بهتر است توضیحی کوتاه در رابطه با این سیستم ارائه دهیم. جعبه فرمان خودرو بخشی از مکانیزم هدایت ماشین است که وظیفه دارد حرکت گردشی غربیلک را به حرکت خطی تبدیل کرده و باعث چرخش لاستیک‌ها شود.
به زبان ساده، جعبه فرمان است که حرکت دست راننده روی غربیلک را به لاستیک‌ها منتقل می‌کند. پس خرابی این قطعه می‌تواند در حین رانندگی، مشکلات مختلفی ایجاد کند.
انواع جعبه فرمان خودرو
بعد از آشنایی با وظیفه این سیستم، بهتر است با انواع جعبه فرمان خودرو آشنا شویم. این تقسیم‌بندی بر اساس تکنولوژی ساخت جعبه فرمان و اجزای آن است.
1. جعبه فرمان مکانیکی
جعبه فرمان مکانیکی سیستمی است که بدون استفاده از تقویت‌کننده‌های هیدرولیکی یا الکتریکی، تنها با استفاده از قطعات مکانیکی مانند چرخ‌دنده‌ها، هدایت‌پذیری خودرو را کنترل می‌کند.
این نوع سیستم به طور مستقیم نیروی دست راننده را از طریق غربیلک به چرخ‌های جلو منتقل می‌کند. به دلیل نبود تقویت‌کننده‌ها، در این مدل، راننده باید نیروی بیشتری را برای چرخش غربیلک استفاده کند. جعبه فرمان مکانیکی بیشتر در خودروهای قدیمی یا خودروهای کوچک و ساده مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای شناخت علائم خرابی جعبه فرمان خودرو بهتر است با اجزای این سیستم آشنا شویم.
بیشتر بخوانید: ۱۱ علت سفت شدن فرمان هیدرولیک خودرو
· اجزای جعبه فرمان مکانیکی
جعبه فرمان مکانیکی از اجزای مختلفی درست شده که در ادامه هرکدام را توضیح می‌دهیم.
- میل فرمان
این قطعه ارتباط بین غربیلک خودرو و جعبه فرمان را برقرار می‌کند و نیروی چرخشی را از غربیلک به این سیستم منتقل می‌کند.
- پینیون
چرخ‌دنده‌ای است که به انتهای میل متصل است و با چرخاندن غربیلک، این قطعه نیز می‌چرخد.
- رک
میله‌ای دندانه‌دار که حرکت چرخشی پینیون را به حرکت خطی تبدیل می‌کند. این حرکت خطی مستقیماً به چرخ‌های جلو منتقل می‌شود.
- اتصالات فرمان
قطعاتی که رک را به چرخ‌های جلو متصل می‌کنند و حرکت خطی رک را به چرخ‌ها منتقل می‌کنند تا جهت چرخ‌ها تغییر کند.
- بازوهای فرمان
قطعاتی که به چرخ‌های جلو متصل هستند و حرکت رک را به چرخش فیزیکی چرخ‌ها تبدیل می‌کنند.
مزایای جعبه فرمان مکانیکی
بعد از آشنایی با این سیستم و همچنین شناخت علائم خرابی جعبه فرمان خودرو، بهتر است با مزایای جعبه فرمان مکانیکی نیز آشنا شویم.
- ساختار ساده
- نگهداری آسان
- هزینه تعمیر پایین
- عملکرد پایدار در شرایط مختلف
معایب جعبه فرمان مکانیکی
البته این نوع سیستم بدون عیب نیز نیست. در ادامه معایب جعبه فرمان مکانیکی را نیز معرفی می‌کنیم.
- نیاز به نیروی بیشتر برای هدایت‌پذیری خودرو
- کاهش دقت در فرمان‌دهی
2. جعبه فرمان هیدرولیکی
جعبه فرمان هیدرولیکی سیستمی است که با استفاده از فشار روغن هیدرولیک به راننده کمک می‌کند تا فرمان خودرو را با نیروی کمتری بچرخاند. این سیستم از پمپ هیدرولیک و روغن هیدرولیک برای ایجاد نیروی تقویتی استفاده می‌کند و باعث می‌شود که هدایت خودرو، خصوصاً در سرعت‌های پایین و هنگام پارک، بسیار راحت‌تر از جعبه فرمان‌های مکانیکی باشد.
اجزای جعبه فرمان هیدرولیکی
اما جعبه فرمان هیدرولیکی از چه اجزایی تشکیل شده است؟ در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم تا دید کاملی در رابطه با علائم خرابی جعبه فرمان خودرو به دست بیاورید.
- پمپ هیدرولیک
این پمپ وظیفه تأمین فشار روغن هیدرولیک را بر عهده دارد. این پمپ معمولاً توسط تسمه‌ای که به موتور متصل است، کار می‌کند و روغن را از مخزن به سیستم هیدرولیک می‌فرستد.
- مخزن روغن هیدرولیک
مخزن محل نگهداری روغن هیدرولیک است. این مخزن باید به طور مرتب بررسی شود تا روغن همواره در سطح استانداردی باقی بماند.
- سیلندر فرمان هیدرولیک
سیلندر هیدرولیک شامل یک پیستون است که با فشار روغن جابجا می‌شود و به چرخاندن چرخ‌های خودرو کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: علت کشیده شدن فرمان چیست؟
- سوپاپ کنترل
این سوپاپ وظیفه دارد که جریان روغن را بر اساس چرخش فرمان تنظیم کند. هنگامی که راننده غربیلک را می‌چرخاند، این سوپاپ روغن را به سیلندر مناسب هدایت می‌کند تا نیرو افزایش پیدا کند.
- شلنگ‌های فشار قوی
این شلنگ‌ها روغن هیدرولیک را تحت فشار از پمپ به سیلندر و سایر اجزای سیستم انتقال می‌دهند.
- رک و پینیون یا سیستم چرخ‌دنده‌ای
همانند جعبه فرمان‌های مکانیکی، در این نوع سیستم نیز از رک و پینیون یا سیستم چرخ‌دنده‌ای برای تبدیل نیروی چرخشی به حرکت خطی چرخ‌ها استفاده می‌شود.
مزایای جعبه فرمان هیدرولیکی
اما مزایای این سیستم چیست؟ در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
- کاهش نیروی مورد نیاز برای چرخاندن غربیلک
- عملکرد راحت و نرم‌تر
- کنترل بهتر در سرعت‌های بالا
معایب جعبه فرمان هیدرولیکی و علائم خرابی جعبه فرمان خودرو
این سیستم هدایت خودرو معایبی نیز دارد، مانند:
- هزینه بالای نگهداری و تعمیرات
- احتمال خرابی پمپ هیدرولیک و نشتی روغن
1. جعبه فرمان الکتریکی
جعبه فرمان الکتریکی نوعی سیستم هدایت خودرو است که برای کنترل چرخ‌ها از نیروی الکتریکی به جای نیروی هیدرولیکی یا مکانیکی استفاده می‌کند. این سیستم در مقایسه با سیستم‌های قدیمی‌تر مزایای بیشتری از جمله کاهش مصرف سوخت و افزایش دقت در کنترل خودرو دارد.
اجزای اصلی جعبه فرمان الکتریکی
- موتور الکتریکی
نیروی کمکی لازم برای چرخاندن فرمان توسط این موتور تامین می‌شود. این موتور به نسبت میزان چرخش و شرایط جاده به خودرو کمک می‌کند.
- واحد کنترل الکترونیکی
واحد کنترل الکترونیکی اطلاعات مربوط به سرعت خودرو، زاویه چرخش و نیروی وارد شده به فرمان را دریافت می‌کند و به کمک این اطلاعات، نیروی کمکی لازم برای موتور الکتریکی را محاسبه و تنظیم می‌کند.
- سنسورها
سیستم EPS از چندین سنسور استفاده می‌کندف از جمله:
سنسور زاویه
سنسور گشتاور
سنسور سرعت خودرو
- مکانیزم انتقال قدرت
شامل اجزایی است که نیروی تولید شده توسط موتور الکتریکی را به میل و سپس به چرخ‌ها منتقل می‌کنند.
بیشتر بخوانید: نحوه بالانس چرخ خودرو
مزایای جعبه فرمان الکتریکی
جعبه فرمان الکتریکی تکنولوژی ساخت جدیدتری نسبت به مدل مکانیکی و هیدرولیکی دارد. از جمله مزایای جعبه فرمان الکتریکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش مصرف سوخت
- دقت بالاتر در کنترل فرمان
- قابلیت تنظیم و تغییر نیروی فرمان با توجه به شرایط جاده و سرعت
- امکان یکپارچه‌سازی با سایر سیستم‌های ایمنی
معایب جعبه فرمان الکتریکی
اما این سیستم بدون عیب نیز نیست. از جمله معایب جعبه فرمان الکتریکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیچیدگی بیشتر و نیاز به تعمیرات تخصصی
- وابستگی به سیستم برق
- هزینه بالای تولید
- امکان ایجاد خطای نرم‌افزاری
- حساسیت به شرایط محیطی
علائم خرابی جعبه فرمان چیست؟
بعد از آشنایی با انواع این سیستم و اهمیت آن در خودرو، بهتر است به سراغ علائم خرابی جعبه فرمان خودرو برویم.
خرابی جعبه فرمان به طور مستقیم بر کیفیت رانندگی و همچنین ایمنی خودرو تاثیرگذار است.
1. سفت شدن فرمان از علائم خرابی جعبه فرمان خودرو
اگر غربیلک به سختی بچرخد یا نیاز به نیروی بیشتری برای چرخاندن داشته باشد، ممکن است سیستم هیدرولیک یا جعبه فرمان دچار مشکل شده باشد. این مشکل می‌تواند ناشی از نشت روغن هیدرولیک، خرابی پمپ هیدرولیک یا قطعات داخلی باشد.
2. صدای غیرعادی هنگام چرخاندن فرمان
یکی از علائم خرابی جعبه فرمان خودرو شنیدن صداهای غیرمعمول مانند تق تق، سوت، یا صدای خراشیدن هنگام چرخاندن غربیلک است که می‌تواند نشان‌دهنده خرابی چرخ‌دنده‌ها یا قطعات داخلی آن باشد.
3. لرزش فرمان از علائم خرابی جعبه فرمان خودرو
اگر فرمان در هنگام رانندگی یا توقف لرزش داشته باشد، این می‌تواند نشانه‌ای از خرابی یا عدم تنظیم صحیح جعبه، بالانس نبودن چرخ‌ها یا وجود مشکلی در اجزای سیستم باشد.
4. نشت روغن هیدرولیک
از دیگر علائم خرابی جعبه فرمان خودرو می‌توان به نشتی روغن هیدرولیک اشاره کرد. در سیستم‌های هیدرولیکی، نشت روغن هیدرولیک از اطراف جعبه فرمان یا لوله‌ها و اتصالات اتفاق می‌افتد. نشت روغن باعث کاهش عملکرد و سخت‌تر شدن چرخش می‌شود.
5. بازگشت کند فرمان به حالت مستقیم
اگر بعد از چرخاندن، فرمان به‌سرعت به حالت مستقیم بازنگردد، این می‌تواند از علائم خرابی جعبه فرمان خودرو باشد.
6. کشیده شدن خودرو به یک سمت
اگر خودرو بدون دخالت راننده به سمت چپ یا راست کشیده شود، ممکن است جعبه فرمان به درستی کار نکند یا تنظیمات سیستم فرمان به‌هم خورده باشد.
بیشتر بخوانید: دلایل ایجاد صداهای غیر عادی خودرو
7. حرکت ناهموار و گیر کردن فرمان
اگر فرمان در حین چرخاندن به‌صورت ناهموار حرکت کند یا احساس کنید که گیر می‌کند و بعد به‌طور ناگهانی آزاد می‌شود، این می‌تواند ناشی از خرابی مکانیزم داخلی جعبه یا ساییدگی چرخ‌دنده‌ها باشد.
8. روشن شدن چراغ هشدار سیستم فرمان از علائم خرابی جعبه فرمان خودرو
در خودروهایی که از سیستم‌های الکتریکی یا الکتروهیدرولیکی استفاده می‌کنند، روشن شدن چراغ هشدار سیستم فرمان در داشبورد نشان‌دهنده وجود مشکلی در سیستم است.
9. افزایش صداهای پمپ هیدرولیک
در سیستم‌های هیدرولیکی، شنیدن صدای زیاد و غیرعادی از پمپ هیدرولیک (مثل صدای وزوز یا خراشیدن) می‌تواند نشان‌دهنده خرابی پمپ یا کمبود روغن هیدرولیک باشد.
10. لقی یا عدم ثبات فرمان از علائم خرابی جعبه فرمان خودرو
اگر در هنگام رانندگی، فرمان لق باشد یا به‌درستی به دستورات راننده واکنش نشان ندهد، این می‌تواند نشانه خرابی چرخ‌دنده‌ها یا قطعات مکانیکی جعبه باشد.
جمع بندی
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، توصیه می‌شود که خودرو توسط مکانیک یا کارشناس ماهر بررسی شود تا از آسیب بیشتر به سیستم جعبه فرمان جلوگیری و مشکلات احتمالی رفع شود. خرابی این سیستم ممکن است با خطرات جانی برای سرنشینان خودرو همراه شود.
سوالات متداول
1- علائم خرابی جعبه فرمان معمولی پراید چیست؟
خودرو پراید با توجه به سال ساختش، دارای جعبه مکانیکی و یا هیدرولیکی است. علائم خرابی جعبه فرمان معمولی پراید همان نشانه‌های گفته شده در این مقاله مانند سفت شدن، کشیده شدن ماشین به یک سمت، صدای غیر عادی هنگام حرکت و … است.
2- خطرات خرابی جعبه فرمان پراید چیست؟
همانطور که در ابتدای مقاله توضیح دادیم، خطرات این مشکل به طور مستقیم بر کیفیت رانندگی و همچنین ایمنی سرنشینان تاثیرگذار است. خطرات خرابی جعبه فرمان پراید نیز شامل از دست رفتن کنترل ماشین، تصادف و … است.
3- دلیل صدای جعبه فرمان در دست انداز چیست؟
صدای جعبه فرمان در دست انداز می‌تواند ناشی از خرابی رک و پینیون، ایراد در چرخ دنده‌ها، خرابی اتصالات یا مشکل غربیلک ماشین باشد.