گیربکس یا جعبه‌دنده یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر خودرو است که وظیفه انتقال قدرت از موتور به چرخ‌ها را بر عهده دارد. عملکرد درست این قطعه، برای تجربه رانندگی روان و بدون مشکل ضروری است. اما گاهی در زمان رانندگی با مشکلی به نام تقه زدن گیربکس اتومات یا تقه زدن گیربکس دستی مواجه می‌شویم که می‌تواند نشانه‌ای از خرابی بخش‌های مختلف این قطعه باشد. در این مقاله از بلاگ تپسی، ابتدا به طرز کار جعبه‌دنده اتومات و دستی می‌پردازیم و سپس علت این مشکل را با جزئیات بررسی خواهیم کرد. در پایان نیز هزینه‌های تعمیر این قطعه و نکات مربوط به نگهداری آن را مرور می‌کنیم.
نگاهی به طرز کار گیربکس اتومات و دستی
گیربکس یا جعبه‌دنده نقش اساسی در انتقال قدرت موتور به چرخ‌ها ایفا می‌کند. گیربکس اتومات به‌صورت خودکار دنده‌ها را تعویض می‌کند و این فرآیند با استفاده از سیستم‌های پیشرفته‌ای مانند شیرهای برقی، سنسورها و روغن جعبه‌دنده انجام می‌شود.
در این نوع جعبه‌دنده، راننده نیازی به استفاده از کلاچ یا تغییر دستی دنده‌ها ندارد، زیرا تمام فرآیندها توسط سیستم هیدرولیکی و الکترونیکی کنترل می‌شود.
از سوی دیگر، در گیربکس دستی تعویض دنده‌ها به‌طور کامل توسط راننده انجام می‌شود و این فرآیند مستلزم فشردن پدال کلاچ و انتخاب دنده مناسب است. هرچند نوع دستی ساختار ساده‌تری دارد، اما برای رانندگان حرفه‌ای جذابیت بیشتری دارد. در هر دو نوع، نگهداری صحیح و استفاده مناسب نقش کلیدی در پیشگیری از بروز مشکلاتی نظیر تقه زدن گیربکس در شروع حرکت دارد.
علت تقه زدن گیربکس اتومات
با این‌که جعبه‌دنده اتومات یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های انتقال قدرت در خودروهای امروزی است با این حال، این سیستم حساس و پیچیده گاهی اوقات ممکن است با مشکلاتی مانند تقه زدن گیربکس اتومات مواجه شود.
این مشکل می‌تواند در هنگام شروع حرکت، تغییر دنده یا حتی در دنده عقب رخ دهد و ناشی از عواملی مانند خرابی قطعات داخلی، کمبود روغن یا تنظیمات نادرست باشد.
در ادامه، دلایل اصلی تقه‌زدن جعبه‌دنده اتومات را بررسی کرده و راهکارهای احتمالی برای رفع این مشکل را توضیح خواهیم داد.
1. گرفتگی فیلتر روغن گیربکس اتومات
فیلتر روغن جعبه‌دنده وظیفه جذب ذرات آلودگی و ناخالصی‌های موجود در روغن را دارد. اگر این فیلتر به‌مرور زمان دچار گرفتگی شود، جریان روغن در سیستم کاهش می‌یابد و باعث اختلال در عملکرد گیربکس می‌شود. نتیجه این مشکل می‌تواند تقه زدن گیربکس اتومات در هنگام تعویض دنده‌ها یا حرکت خودرو باشد.
فیلتر روغن را به‌صورت دوره‌ای بررسی و در صورت نیاز تعویض کنید. همچنین تعویض به‌موقع روغن جعبه‌دنده می‌تواند از گرفتگی فیلتر جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: ۱۱ علت روغن ریزی گیربکس
2. خرابی سنسور فشار روغن گیربکس اتومات
سنسور فشار روغن اطلاعات فشار روغن گیربکس را به واحد کنترل ارسال می‌کند. خرابی این سنسور باعث ارسال اطلاعات نادرست می‌شود و جعبه‌دنده نمی‌تواند به‌درستی تنظیم شود، در نتیجه هنگام تعویض دنده یا تغییر وضعیت، تقه می‌زند. سنسور فشار روغن را توسط یک متخصص بررسی و در صورت خرابی تعویض کنید. استفاده از سنسورهای اورجینال و باکیفیت توصیه می‌شود.
3. اشکال در روغن گیربکس علت تقه زدن گیربکس اتومات
کاهش سطح روغن، افت کیفیت یا استفاده از روغن نامناسب باعث کاهش روانکاری قطعات داخلی جعبه‌دنده می‌شود. این مشکل می‌تواند باعث افزایش اصطکاک و تقه زدن گیربکس اتومات شود. سطح روغن را به‌طور منظم چک کنید و از روغن مناسب و باکیفیت که توسط سازنده خودرو توصیه شده است، استفاده کنید.
4. خرابی شیر برقی‌های گیربکس اتومات
شیر برقی‌ها جریان روغن را در داخل جعبه‌دنده کنترل می‌کنند. خرابی این قطعات باعث می‌شود که روغن به درستی به بخش‌های مختلف هدایت نشود و گیربکس دچار تقه در هنگام تعویض دنده یا تغییر حالت شود. شیر برقی‌ها را بررسی کرده و در صورت خرابی، تعویض کنید. همچنین از استفاده طولانی‌مدت بدون بررسی دوره‌ای خودداری کنید.
5. شل شدن اتصالات گیربکس اتومات
اتصالات شل یا فرسوده می‌توانند باعث عدم تعادل در انتقال نیرو شوند و در نتیجه هنگام حرکت خودرو یا تعویض دنده، تقه زدن یا لرزش گیربکس رخ می‌دهد.
اتصالات و پایه‌های نگهدارنده آن را بررسی کنید. در صورت شل شدن یا خرابی، قطعات مربوطه باید تعمیر یا تعویض شوند.
6. رانندگی بد علت تقه زدن گیربکس اتومات
رانندگی نامناسب مانند شتاب‌گیری ناگهانی، ترمز شدید یا تغییر حالت‌های غیر اصولی دنده می‌تواند فشار زیادی به جعبه‌دنده وارد کند و باعث تقه زدن گیربکس اتومات شود.
عادت‌های رانندگی خود را بهبود دهید و از تغییر ناگهانی حالت دنده یا رانندگی خشن اجتناب کنید. این کار علاوه‌بر جلوگیری از آسیب به این قطعه، طول عمر قطعات را نیز افزایش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: علائم خرابی صفحه کلاچ خودرو
7. لقی دیسک و صفحه گیربکس
دیسک و صفحه وظیفه انتقال نیرو از موتور به جعبه‌دنده را دارند. لقی در این قطعات باعث اختلال در تعویض دنده‌ها و ایجاد تقه یا ضربه در جعبه‌دنده می‌شود. در صورت مشاهده علائم، دیسک و صفحه را بررسی کنید و در صورت نیاز، آنها را تعویض کنید.
8. نشتی رینگ‌های کربنی علت تقه زدن گیربکس اتومات
رینگ‌های کربنی وظیفه آب‌بندی روغن داخل جعبه‌دنده را بر عهده دارند. در صورت نشتی، روغن به‌درستی در سیستم جریان پیدا نمی‌کند و عملکرد گیربکس دچار اختلال می‌شود.
نشتی رینگ‌های کربنی باید توسط مکانیک متخصص شناسایی و رفع شود. استفاده از روغن مناسب و باکیفیت نیز به کاهش مشکلات کمک می‌کند.
9. معیوب شدن سوپاپ‌ها علت تقه زدن گیربکس اتومات
سوپاپ‌ها در کنترل جریان روغن و فشار داخلی گیربکس نقش اساسی دارند. خرابی این قطعات باعث اختلال در عملکرد کلی و ایجاد تقه زدن در هنگام تعویض دنده‌ها می‌شود. سوپاپ‌های جعبه‌دنده باید به صورت تخصصی بررسی شوند. در صورت مشاهده خرابی، تعویض آنها الزامی است.
بیشتر بخوانید: چرا دنده ماشین جا نمیره؟
علت تقه زدن گیربکس دستی
گیربکس دستی یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین سیستم‌های انتقال قدرت در خودروهاست که به‌دلیل سادگی ساختار و هزینه کمتر تعمیرات، همچنان در بسیاری از خودروها استفاده می‌شود. اما این نوع جعبه‌دنده نیز ممکن است با مشکلاتی مانند تقه زدن گیربکس دستی روبه‌رو شود.
این مشکل می‌تواند هنگام تعویض دنده، حرکت اولیه یا حتی در سرعت‌های بالا بروز کند و معمولاً ناشی از خرابی قطعات داخلی، تنظیمات نادرست یا کمبود روغن است. در ادامه، دلایل اصلی این مشکل را بررسی خواهیم کرد تا بتوانید با علائم آن آشنا شوید و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنید.
1. برهم خوردن تنظیم کلاچ علت تقه زدن گیربکس دستی
کلاچ یکی از اجزای مهم گیربکس دستی است که وظیفه انتقال نیرو از موتور به جعبه‌دنده را بر عهده دارد. اگر تنظیمات کلاچ برهم بخورد، ارتباط صحیح میان موتور و جعبه‌دنده مختل شده و ممکن است در هنگام تعویض دنده یا حرکت اولیه، تقه زدن گیربکس دستی رخ دهد.
این مشکل معمولاً ناشی از عدم تنظیم مناسب ارتفاع پدال کلاچ یا فرسودگی قطعات کلاچ است. برای رفع این مشکل، تنظیم دقیق پدال کلاچ توسط مکانیک متخصص ضروری است. همچنین در صورت فرسودگی قطعات کلاچ، بهتر است آنها را تعویض کنید.
2. کمبود روغن گیربکس یا افت کیفیت آن
روغن وظیفه روانکاری قطعات داخلی گیربکس را بر عهده دارد. اگر سطح روغن کاهش یابد یا کیفیت آن افت کند، اصطکاک بین قطعات افزایش یافته و تقه زدن گیربکس دستی هنگام تعویض دنده‌ها یا حرکت خودرو به‌وجود می‌آید.
سطح روغن را به صورت دوره‌ای چک کرده و در صورت کمبود، از روغن مناسب و باکیفیت استفاده کنید. همچنین در بازه‌های زمانی توصیه‌شده توسط سازنده خودرو، روغن گیربکس را تعویض کنید.
3. خرابی دسته گیربکس
دسته گیربکس قطعه‌ای است که وظیفه نگه داشتن جعبه‌دنده و کنترل حرکات آن را دارد. اگر این قطعه خراب یا شل شود، جعبه‌دنده دچار لرزش‌های غیرعادی شده و هنگام تعویض دنده یا حرکت خودرو ممکن است تقه زدن رخ دهد.
دسته گیربکس و پایه‌های نگهدارنده آن را بررسی کنید. در صورت مشاهده شل شدن یا شکستگی، این قطعات باید تعمیر یا تعویض شوند تا گیربکس به درستی ثابت شود.
4. آسیب‌دیدن دیسک و صفحه کلاچ علت تقه زدن گیربکس دستی
دیسک و صفحه کلاچ مهم‌ترین قطعات در سیستم کلاچ هستند که وظیفه انتقال قدرت را دارند. اگر این قطعات دچار فرسودگی یا آسیب شوند، تعویض دنده‌ها با مشکل مواجه شده و ممکن است صدای تقه یا لرزش احساس شود.
در صورت فرسودگی یا خرابی دیسک و صفحه کلاچ، تعویض این قطعات ضروری است. استفاده از قطعات باکیفیت و اورجینال می‌تواند عمر مفید کلاچ را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: تعمیر گیربکس دنده ای
5. ایراد در سیم کلاچ علت تقه زدن گیربکس دستی
سیم کلاچ یکی از اجزای مکانیکی سیستم کلاچ است که ارتباط بین پدال کلاچ و دیسک و صفحه را برقرار می‌کند. اگر این سیم دچار پارگی، شل‌شدگی یا تنظیم نامناسب باشد، عملکرد کلاچ مختل شده و تقه زدن گیربکس دستی هنگام تعویض دنده‌ها رخ می‌دهد. سیم کلاچ را به صورت منظم بررسی کنید. در صورت مشاهده خرابی یا تنظیم نبودن، سیم را تعمیر یا تعویض کنید. تنظیم دقیق سیم کلاچ نیز می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.
هزینه تعمیر گیربکس اتومات و دستی
تعمیر گیربکس یکی از هزینه‌برترین تعمیرات خودرو است، چرا که این قطعه نقش حیاتی در عملکرد کلی خودرو دارد. تفاوت‌های ساختاری بین گیربکس اتومات و گیربکس دستی باعث می‌شود که هزینه تعمیر این دو سیستم با یکدیگر متفاوت باشد.
در حالی که جعبه‌دنده دستی به دلیل سادگی ساختار و قطعات کمتر، معمولاً هزینه تعمیر کمتری دارد، تعمیر گیربکس اتومات به دلیل پیچیدگی بالاتر و استفاده از قطعات الکترونیکی و هیدرولیکی، هزینه بیشتری به همراه دارد.
- نوع خرابی: نوع مشکل پیش‌آمده (مثل خرابی دیسک و صفحه یا خرابی شیر برقی‌ها) تأثیر مستقیم بر هزینه تعمیر دارد.
- نوع گیربکس: گیربکس اتومات به دلیل فناوری پیشرفته‌تر، نیاز به قطعات گران‌تر و تعمیرکاران متخصص دارد.
- مدل خودرو: برند و مدل خودرو می‌تواند قیمت قطعات و هزینه تعمیر را تغییر دهد.
- کیفیت قطعات جایگزین: استفاده از قطعات اورجینال یا غیراورجینال تأثیر زیادی بر هزینه‌ها دارد.
- هزینه دستمزد تعمیرکار: تجربه و تخصص تعمیرکار، به‌خصوص برای تعمیر گیربکس‌های اتومات، هزینه دستمزد را افزایش می‌دهد.
از نظر هزینه، تعمیر جعبه‌دنده دستی معمولاً مقرون‌به‌صرفه‌تر است، زیرا قطعات ساده‌تر و فرآیند تعمیر آسان‌تری دارد. اما تعمیر گیربکس اتومات به‌دلیل پیچیدگی بالاتر و نیاز به قطعات گران‌قیمت و متخصصین حرفه‌ای، هزینه بیشتری به همراه دارد.
اگرچه هزینه تعمیر گیربکس اتومات بیشتر است، اما با نگهداری صحیح و تعویض به‌موقع روغن، می‌توان از خرابی‌های پرهزینه جلوگیری کرد. بنابراین، انتخاب مدل دستی یا اتومات باید با در نظر گرفتن بودجه تعمیر و نگهداری انجام شود.
| ویژگی‌ها | گیربکس دستی | گیربکس اتومات |
| ساختار و پیچیدگی | ساختار ساده‌تر و قطعات کمتر | ساختار پیچیده و پیشرفته |
| هزینه تعمیر | کمتر | بیشتر |
| هزینه نگهداری | کمتر (تعویض دیسک و صفحه مقرون‌به‌صرفه‌تر) | بیشتر (قطعات گران‌تر) |
| طول عمر (با استفاده صحیح) | بالاتر | کمتر |
| مصرف سوخت | کمتر | بیشتر |
| رانندگی آسان | نیاز به مهارت بیشتر | رانندگی راحت‌تر و بدون نیاز به تعویض دنده |
| واکنش به رانندگی بد | کمتر تحت تأثیر رانندگی بد | حساس‌تر به رانندگی بد |
| تکنولوژی مورد نیاز | تکنولوژی پایین‌تر | تکنولوژی بالا (الکترونیکی و هیدرولیکی) |
| نیاز به تخصص تعمیرکار | کمتر تخصصی (تعمیرکارهای بیشتری موجود است) | نیاز به تعمیرکار متخصص و حرفه‌ای |
کدام گیربکس مناسب‌تر است؟
انتخاب بین گیربکس دستی و اتومات بستگی به نیازها، ترجیحات و بودجه شما دارد. اگر به‌دنبال هزینه تعمیر و نگهداری کمتر و طول عمر بیشتر هستید، مدل دستی گزینه مناسب‌تری است. اما اگر رانندگی راحت و بدون استرس برای شما اولویت دارد، گیربکس اتومات انتخاب بهتری خواهد بود، هرچند که هزینه‌های بیشتری به همراه دارد.
با این حال، مهم‌ترین نکته، نگهداری صحیح از جعبه‌دنده و بررسی دوره‌ای آن است تا از مشکلاتی مانند تقه زدن گیربکس و هزینه‌های سنگین تعمیر جلوگیری شود. برای آگاهی بیشتر از نکات فنی خودرو و روش‌های نگهداری آن، می‌توانید به بلاگ تپسی مراجعه کنید.
سوالات متداول
1. چرا گیربکس اتومات بیشتر از مدل دستی خراب می‌شود؟
گیربکس اتومات به دلیل ساختار پیچیده‌تر و استفاده از قطعات الکترونیکی و هیدرولیکی، بیشتر تحت تأثیر شرایط رانندگی بد و عدم نگهداری مناسب قرار می‌گیرد. همچنین حساسیت این نوع نسبت به کیفیت روغن و تنظیمات داخلی، احتمال خرابی را افزایش می‌دهد.
2. تعویض روغن گیربکس دستی و اتومات هر چند وقت یکبار لازم است؟
تعویض روغن گیربکس دستی معمولاً هر 40 تا 60 هزار کیلومتر توصیه می‌شود، اما برای جعبه‌دنده اتومات این عدد بسته به نوع خودرو و روغن ممکن است به 30 تا 50 هزار کیلومتر کاهش یابد. بهتر است همیشه به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید.
3. چرا گیربکس دستی در مقایسه با مدل اتومات طول عمر بیشتری دارد؟
مدل دستی به دلیل ساختار ساده‌تر و عدم وابستگی به قطعات الکترونیکی و هیدرولیکی، کمتر مستعد خرابی است. این نوع جعبه‌دنده با نگهداری و استفاده صحیح، می‌تواند سال‌ها بدون مشکل کار کند.
4. آیا رانندگی با گیربکس اتومات آسان‌تر است؟
بله، رانندگی با مدل اتومات به دلیل عدم نیاز به تعویض دستی دنده و استفاده از پدال کلاچ، بسیار راحت‌تر و مناسب‌تر برای ترافیک‌های سنگین است.
5. هزینه تعمیر گیربکس دستی و اتومات چه تفاوتی دارد؟
هزینه تعمیر گیربکس دستی معمولاً کمتر است زیرا قطعات ساده‌تر و فرآیند تعمیر آسان‌تری دارد. در مقابل، جعبه‌دنده اتومات به دلیل قطعات گران‌تر و نیاز به تخصص بالاتر، هزینه تعمیر بیشتری دارد.
6. چگونه می‌توان از خرابی گیربکس جلوگیری کرد؟
نگهداری مناسب شامل تعویض به‌موقع روغن، بررسی دوره‌ای قطعات، رعایت اصول رانندگی و پرهیز از رانندگی خشن، نقش مهمی در جلوگیری از خرابی گیربکس دارد. مقالات موجود در وبلاگ تپسی نیز می‌توانند راهنمای خوبی برای شما باشند.
7. علت تقه زدن گیربکس اتومات در شروع حرکت
تقه زدن در شروع حرکت معمولاً به دلیل خرابی قطعات داخلی، کمبود فشار روغن یا تنظیمات نادرست رخ می‌دهد. قطعات داخلی جعبه‌دنده را بررسی کرده و فشار روغن را تنظیم کنید. در صورت خرابی قطعات، آنها را تعویض کنید.
8. علت تقه زدن گیربکس اتومات در دنده عقب
تقه زدن در دنده عقب معمولاً ناشی از خرابی شیر برقی‌ها، کمبود روغن یا مشکلات مکانیکی در گیربکس است.
این مشکل باعث ایجاد صدای تقه و عملکرد نامناسب خودرو در دنده عقب می‌شود. شیر برقی‌ها و سطح روغن را بررسی کرده و در صورت خرابی قطعات مکانیکی، آنها را تعمیر یا تعویض کنید. بررسی دوره‌ای جعبه‌دنده می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.