ماشین از قطعات مختلفی تشکیل شده‌است. از یک پیچ ساده بگیرید تا اجزای حساس و پیشرفته موتور. تمام این قطعات و جزئیات روی یک پلتفرم سوار هستند. شاسی خودرو قسمتی است که تمام قطعات را در کنار هم نگه می‌دارد.
در این مقاله از وبلاگ تپسی قرار است با توضیح اهمیت شاسی خودرو، در رابطه با کارکرد و همچنین نشانه‌های خرابی آن توضیحات کاملی ارائه دهیم.
شاسی خودرو چیست؟
شاسی خودرو یا فریم، اسکلت اصلی و پایه‌ای خودرو است که تمامی اجزا و قطعات خودرو مانند اجزای موتور خودرو، جعبه‌دنده، سیستم تعلیق، ترمز و بدنه بر روی آن نصب می‌شوند.
این ساختار اساسی به خودرو استحکام و پایداری می‌دهد و به گونه‌ای طراحی شده تا بتواند بارهای مختلف وارد شده بر خودرو مانند وزن خودرو، نیروهای ناشی از شتاب‌گیری، ترمز کردن و همچنین ضربه‌های ناشی از ناهمواری‌های جاده را تحمل کند.
وظیفه شاسی خودرو چیست؟
وظیفه شاسی خودرو در ماشین بسیار حیاتی است زیرا به عنوان اسکلت اصلی خودرو عمل کرده و وظایف متعددی را بر عهده دارد. مهم‌ترین وظیفه شاسی خودرو عبارتند از:
· حمل قطعات خودرو
این قطعه به عنوان پلتفرمی برای نصب و نگهداری اجزای اصلی خودرو عمل می‌کند. تمام این اجزا به شاسی متصل می‌شوند و باید توانایی نگه‌داشتن و تحمل وزن آن‌ها را داشته باشد.
· تحمل نیروها و بارها
شاسی باید نیروهای مختلفی که در حین رانندگی به خودرو وارد می‌شود مانند نیروهای عمودی ناشی از وزن خودرو، نیروهای افقی هنگام ترمز و شتاب‌گیری و نیروهای جانبی در پیچ‌ها را تحمل کند. همچنین باید در مقابل ضربات و لرزش‌های ناشی از ناهمواری‌های جاده و تصادفات مقاوم باشد.
· افزایش ایمنی سرنشینان
این قطعه نقش مهمی در حفظ ایمنی سرنشینان خودرو دارد. در صورت بروز تصادف یا برخورد، باید به گونه‌ای طراحی شده باشد که ضربه را به طور مناسب توزیع کرده و از آسیب‌های شدید به سرنشینان جلوگیری کند.
· ایجاد پایداری و تعادل
شاسی باید پایداری و تعادل خودرو را در شرایط مختلف رانندگی فراهم کند. طراحی مناسب به توزیع متعادل وزن و کاهش تمایل به چپ شدن یا لغزش خودرو کمک می‌کند.
· مقاومت در برابر خمش و پیچش
پلتفرم باید در برابر خمش و پیچش مقاومت کرده تا تغییر شکل ندهد و خودرو تحت بارهای مختلف پایداری خود را حفظ کند. این ویژگی به ویژه در خودروهای آفرود اهمیت دارد.
انواع شاسی خودرو و معرفی مزایا و معایب آن‌ها
شاسی خودرو همانطور که اشاره شد اسکلت اصلی خودرو است و به عنوان پلتفرمی برای نگهداری تمامی اجزای ماشین عمل می‌کند. بسته به نوع ماشین و نیازهای طراحی، شاسی‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند.
1- شاسی مستقل
این نوع طراحی یکی از قدیمی‌ترین و ساده‌ترین در بین انواع شاسی خودرو است که در خودروهای سنگین مانند کامیون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این نوع طراحی بدنه خودرو به طور مستقل از شاسی ساخته می‌شود و سپس بر روی آن نصب می‌گردد. ساختار آن به شکل یک نردبان است و به همین خاطر به آن “شاسی نردبانی” نیز گفته می‌شود.
مزایای شاسی مستقل
- دسترسی آسان برای تعمیر و تعویض قطعات ماشین
- مقاومت بالا در برابر بارهای سنگین
معایب شاسی مستقل
- وزن بالای شاسی و افزایش مصرف سوخت
- کاهش پایداری در خودروهای سواری
2- شاسی یکپارچه
در این مدل، بدنه و شاسی به صورت یکپارچه طراحی و ساخته می‌شوند و یک ساختار مشترک تشکیل می‌دهند. یعنی اسکلت خودرو به بدنه پیوند خورده و بارها مستقیماً به بدنه منتقل می‌شوند.
این نوع طراحی در خودروهای سواری مدرن بسیار رایج است.
مزایای شاسی یکپارچه
- وزن سبک‌تر در مقایسه با شاسی‌های مستقل
- ایمنی بیشتر در تصادفات به دلیل طراحی یکپارچه
- مصرف سوخت کمتر به دلیل وزن پایین‌تر
- پایداری و فرمان‌پذیری بهتر
معایب شاسی یکپارچه
- هزینه تعمیرات بالا
- کارایی پایین در خودروهای سنگین
3- شاسی میله‌ای
این نوع شاسی معمولاً در خودروهای مسابقه‌ای و اسپرت با سرعت بالا استفاده می‌شود. طراحی میله‌ای از یک شبکه پیچیده از لوله‌های فولادی یا آلومینیومی ساخته شده است که به صورت سه‌بعدی برای ایجاد استحکام و سبکی طراحی می‌شود.
مزایای شاسی میله‌ای
- وزن پایین و مقاومت بالا
- توزیع وزن بهینه‌تر برای بهبود عملکرد خودروهای مسابقه‌ای
معایب شاسی میله‌ای
- هزینه تولید بالا
- طراحی پیچیده
4- شاسی ترکیبی
شاسی ترکیبی یا “شاسی ستون فقرات” شامل یک لوله یا ساختار مرکزی ضخیم است که تمامی اجزای خودرو به آن متصل می‌شوند. این نوع طراحی در خودروهای اسپرت و بعضی ون‌ها استفاده می‌شود.
در این طراحی ستون فقرات مرکزی بیشتر شبیه به یک لوله قوی است که اجزای خودرو به آن متصل می‌شوند.
طراحی این نوع پلتفرم به گونه‌ای است که بیشتر نیروها از طریق این ستون فقرات منتقل می‌شوند.
مزایای شاسی فقراتی
- طراحی ساده و نسبتاً سبک
- مقاومت بالا در برابر خمش و پیچش
معایب شاسی فقراتی
- پیچیدگی و محدودیت طراحی
- فضای داخلی کمتر و محدودتر
5- شاسی فضایی
این نوع پلتفرم خودرو به شکل یک چارچوب سه‌بعدی از لوله‌ها یا میله‌ها طراحی می‌شود. این شاسی‌ها معمولاً از فلزات سبک مانند آلومینیوم یا فولاد ساخته می‌شوند و به منظور ایجاد ساختاری سبک، قوی و مقاوم در برابر نیروهای مختلف طراحی شده‌اند.
پلتفرم فضایی در خودروهای اسپرت و خودروهای مسابقه‌ای استفاده می‌شود
مزایای شاسی فضایی
- وزن پایین
- استحکام بالا
- توزیع پایدار نیروها
معایب شاسی فضایی
- هزینه تولید بالا
- پیچیدگی در طراحی و تولید
- تعمیرات دشوار
جنس شاسی خودرو از چیست؟
جنس شاسی خودرو از مواد مختلفی ساخته می‌شود که هر یک ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند. انتخاب جنس شاسی خودرو تأثیر مهمی بر وزن، استحکام، ایمنی و عملکرد خودرو دارد.
در ادامه به بررسی رایج‌ترین جنس‌های مورد استفاده در ساخت پلتفرم خودرو و مزایا و معایب هر کدام می‌پردازیم.
1- فولاد
فولاد یکی از رایج‌ترین مواد در ساخت پلتفرم خودروها به ویژه در خودروهای سنگین و پراستفاده است.
از مزایای پلتفرم فولادی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استحکام بالا
- هزینه پایین
- قابلیت بازیافت
همچنین معایب شاسی فولادی عبارت است از:
- وزن سنگین
- زنگ‌زدگی
2- آلومینیوم
آلومینیوم به دلیل وزن سبک و انعطاف‌پذیری بالا، در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای در خودروهای مدرن و اسپرت مورد استفاده قرار گرفته است.
شاسی آلومینیومی دارای مزایای زیر است:
- وزن سبک
- مقاومت در برابر زنگ‌زدگی
- بازیافت‌پذیری
همچنین از معایب پلتفرم آلومینیومی خودرو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قیمت بالاتر نسبت به شاسی‌های فولادی
- استحکام کمتر نسبت به فولاد
از آلیاژ و مواد دیگری مانند فیبر کربن، تیتانیوم و یا آلیاژهای منیزیم نیز در ساخت پلتفرم خودرو استفاده می‌شود. اما این آلیاژها در خودروهای خاص و گاها لوکس مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نشانه های خرابی شاسی خودرو
خرابی شاسی خودرو می‌تواند منجر به مشکلات جدی در عملکرد، ایمنی و پایداری خودرو شود.
پلتفرم به عنوان ستون فقرات خودرو عمل می‌کند. در ادامه نشانه های خرابی شاسی خودرو را توضیح می‌دهیم.
· عدم تراز چرخ‌ها
اگر پلتفرم خودرو خم یا آسیب دیده باشد، ممکن است چرخ‌ها به درستی تراز نشوند. این مشکل می‌تواند باعث شود که خودرو به یک طرف کشیده شده یا فرمان‌پذیری خودرو دچار مشکل شود.
این ایراد در شاسی خودرو منجر به ساییدگی غیرعادی لاستیک‌ها و افزایش خطر تصادف می‌شود.
· لرزش غیرعادی خودرو
اگر پلتفرم دچار مشکل شود، ممکن است خودرو هنگام رانندگی یا ترمز گرفتن لرزش‌های غیرعادی داشته باشد. این لرزش‌ها معمولاً از زیر خودرو احساس می‌شوند.
· کاهش عملکرد سیستم تعلیق
یکی از نشانه های خرابی شاسی خودرو، عدم کارکرد درست سیستم تعلیق است. در این شرایط تکان و ضربه افتادن خودرو در دست‌اندازها به سرنشینان منتقل می‌شود.
درهای خودرو به سختی باز و بسته می‌شوند
یکی دیگر از نشانه‌های خرابی شاسی خودرو بد باز و بسته شدن درهای ماشین است. این اتفاق ممکن است نشانه‌ای از تاب خوردن یا تغییر شکل شاسی باشد.
· صداهای غیرعادی
شنیدن صداهای غیرعادی از خودرو مانند غژغژ، تق تق یا صدای برخورد فلز با فلز از زیر ماشین می‌تواند نشانه‌ای از خرابی یا شکستن برخی از بخش‌های پلتفرم باشد.
· تغییرات ظاهری در زیر خودرو
مشاهده ترک‌ها، خمیدگی‌ها یا زنگ‌زدگی‌های شدید در زیر خودرو یا اطراف پلتفرم می‌تواند نشانه‌ای از خرابی یا فرسایش شاسی باشد.
این نشانه‌ها ممکن است به مشکلات ساختاری جدی منجر شوند و باید سریعاً تعمیر شوند.
· کج شدن یا خم شدن خودرو
اگر به نظر می‌رسد که خودرو به یک طرف خم شده یا نامتقارن است، این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از آسیب به پلتفرم باشد.
این وضعیت باعث عدم تعادل خودرو و کاهش کنترل و پایداری در هنگام رانندگی می‌شود.
· کاهش فرمان‌پذیری ماشین
از نشانه های خرابی شاسی خودرو می‌تواند کاهش فرمان‌پذیری خودرو باشد. در این مواقع ممکن است ماشین در هنگام رانندگی به یک طرف کشیده شود.
· کاهش عملکرد ترمز
اگر پلتفرم دچار خرابی شود، ممکن است فشار به سیستم ترمز نامتوازن باشد و عملکرد ترمز دچار مشکل شود.
این مشکل می‌تواند زمان واکنش ترمز را افزایش داده و رانندگی را ناایمن کند.
تعمیر شاسی خودرو چطور انجام می‌شود؟
تعمیر شاسی خودرو فرایندی پیچیده و حساس است که نیاز به دقت، تجربه و ابزارهای تخصصی دارد. پلتفرم خودرو به عنوان ستون فقرات ماشین عمل می‌کند و هرگونه آسیب به آن می‌تواند عملکرد، ایمنی و پایداری خودرو را تحت تأثیر قرار دهد.
به‌ویژه پس از تصادفات جدی، ممکن است پلتفرم خودرو خم شده یا آسیب ببیند و نیاز به تعمیر یا تنظیم داشته باشد.
مراحل تعمیر و بازسازی شاسی خودرو را می‌توان بر اساس زیر دسته‌بندی کرد:
1- بررسی و ارزیابی میزان خسارت
اولین مرحله در تعمیر پلتفرم، بررسی دقیق آسیب‌های وارد شده است. این کار با استفاده از دستگاه‌های اندازه‌گیری لیزری یا ابزارهای دقیق دیگر انجام می‌شود تا میزان خمش یا تغییر شکل آن شناسایی شود.
پس از بررسی، مکانیک یا کارشناس باید تصمیم بگیرد که آیا شاسی قابل تعمیر است یا باید بخشی از آن تعویض شود.
2- انتخاب ابزار مناسب تعمیرات شاسی
بعد از ارزیابی و شناسایی میزان خسارت و همچنین تصمیم تعمیرکار، نوبت به انتخاب دستگاه برای تعمیر پلتفرم آسیب دیده‌است.
اگر دچار خمیدگی یا اعوجاج شده باشد، از دستگاه‌های مخصوصی به نام دستگاه کشش شاسی استفاده می‌شود.
این دستگاه‌ها به شاسی متصل شده و با استفاده از نیروی هیدرولیک، آن را به حالت اولیه خود بازمی‌گردانند. این فرایند بسیار دقیق است و نیاز به اندازه‌گیری‌های مکرر برای اطمینان از تراز صحیح پلتفرم دارد.
ما در وبلاگ تپسی در مقاله‌ای با عنوان «شاسی کشی ماشین» توضیحات کاملی در این رابطه ارائه داده‌ایم.
3- تعویض قطعات آسیب‌دیده
اگر بخشی از شاسی خودرو دچار ترک یا شکستگی شده باشد، ممکن است نیاز به جوشکاری یا حتی تعویض داشته باشد.
اگر ترک‌های کوچک وجود داشته باشد، جوشکاری می‌تواند آن را تقویت و تعمیر کند. در آسیب‌های شدیدتر که بخش بزرگی از پلتفرم آسیب دیده است، بخش معیوب ممکن است بریده شود و قطعات جدید با استفاده از جوش‌های دقیق جایگزین شوند.
شماره شاسی چیست و چه اهمیتی دارد؟
شماره شاسی یا VIN (Vehicle Identification Number) یک کد 17 رقمی منحصر به فرد است که به هر خودرو اختصاص داده می‌شود.
این شماره شامل حروف و اعداد بوده و اطلاعاتی مانند کشور سازنده، کارخانه تولیدکننده، نوع موتور، سال تولید و شماره سریال خاص خودرو را در بر می‌گیرد. شماره شاسی برای شناسایی خودرو و استفاده در مواردی مانند ثبت‌نام خودرو، بیمه، پیگیری سرقت و تعمیرات بسیار مهم است.
سوالات متداول
1- جنس شاسی خودرو از چیست؟
سازندگان و تولیدکنندگان خودرو بر اساس ویژگی‌های ماشین، میزان باری که باید تحمل کند و کارکرد آن، از آلیاژهای متفاوتی همچون فولاد، آلومینیوم و … برای ساخت پلتفرم خودرو استفاده می‌کنند.
2- شاسی ماشین پراید کجاست؟
شاسی ماشین پراید و دیگر ماشین‌های ایرانی در قسمت زیرین خودرو قرار دارد. به طور کلی پلتفرم ها به دو مدل مستقل و نیمه جدا شونده تقسیم می‌شوند.