زندگی افراد نابینا در جامعه امروز
زندگی برای افرادی که از هر جهت تفاوتی با اکثریت مردم یک جامعه دارند، با مشکلاتی مواجه است. علت آن است که ویژگیهای مختلف زندگی روزمره، معمولا با توجه به وضعیت اکثریت مردم شکل میگیرند. اما واقعیت این است که در یک جهان ایدهآل، در هر موضعی باید تمامی اعضای این جهان به صورت برابر در نظر گرفته شوند.
شاید ما در زندگی روزمرهمان هیچ وقت آنقدرها به تفاوتها و در نتیجه محدودیتهایی که افراد دارای نابینایی با آن دست و پنجه نرم میکنند، فکر نکنیم. گاهی بسیاری از مسائل و اعمال روزمره آنقدر برایمان بدیهی هستند که نمیتوانیم هیچ حالت دیگری را متصور شویم.
در این یادداشت، سعی میکنیم تا حد امکان، نگاهی به این تفاوتها بیاندازیم تا همگی بتوانیم جهان روزمرهی یک فرد دارای نابینایی را تصور کنیم. این تفاوتها را تقریبا میتوان در سه دسته، تقسیمبندی کرد:
تفاوتها در زندگی شخصی
افراد نابینا عموما به خاطر عدم استفاده از قدرت بینایی، معمولا سایر حواسشان را بیش از دیگران تربیت کردهاند و البته معمولا بیش از دیگران میتوانند از آنها کمک گرفته و به کمک آنها مسائل شخصی روزمرهی خود را حل کنند. مثلا با لمس کردن و درک ابعاد اشیا، یا با بوییدن و فهمیدن ماهیت مواد میتوانند بعضا نیازی به بینایی نداشته باشند. اما برخی موارد هم هست که اوضاع را نمیتوان به این خوبی مدیریت کرد.
مثلا تصور کنید تاکسی گرفتهاید یا در حال خرید هستید و حالا موقع پرداخت هزینه، بدون استفاده از قدرت بینایی خود، نمی توانید مبلغ درست را انتخاب کنید. ممکن است به همین دلیل مبلغی بسیار بیشتر از آنچه باید پرداخت کنید.
یا تصور کنید مدتها پیش ظرفی را در یخچال گذاشته و حالا فراموش کردهاید اصلا چه بوده است. اگر نخواهید از بینایی کمک بگیرید، برای این که بفهمید داخل آن چیست، یا باید آن را ببویید یا آن را لمس کنید. اگر غذا خراب شده یا آن قدری سرد باشد که بویایی چندان به کمک نیاید، چه میتوان کرد؟
یا مثلا سر کار هستید و برای اطلاع رسانی، روی درب آسانسور، نوشتهاند که خراب است. اگر نخواهید از بینایی استفاده کنید، ممکن است چه خطراتی شما را تهدید کند؟
جدا از آن، گم کردن وسیلهای کوچک، آرایش و پیرایش روزمره، پیدا کردن کتاب یا لباسی که لازم دارید، تشخیص افراد حاضر در یک جمع که آن قدرها با آنها صمیمی نیستید که یک به یک از آنها بخواهید خود را معرفی کنند، همه میتوانند مشکلساز باشند. این در حالی است که میتوان برای تمام این موارد، به دنبال چارهای بود. و این همان جاست که اطرافیان، خانواده و دوستان یک فرد دارای نابینایی را مسئول میکند تا با دقت به نکاتی بسیار ریز، بتواند حضور و شرایط این افراد را در نظر گرفته و رفتاری متناسب و همراه در پی بگیرد.
تفاوتها در زندگی اجتماعی
زندگی شهری، بعضا میتواند یک عذاب بزرگ باشد. جامعهای که متناسب با هر دستهای از افراد با هرگونه تفاوتی سازگار نشده باشد، بالاخره به ترتیبی مشکل آفرین است. از رفت و آمد و تردد در شهر گرفته که پر است از دستانداز و مسیرهای نامشخص برای افراد دارای نابینایی، تا حتی زندگی حرفهای و اجتماعی این افراد که بعضا میتواند دستخوش تبعیض شود. مثلا گاهی ممکن است یک کارفرما، بی این که توجهی به سطح تواناییهای یک متقاضی کار نابینا داشته باشد، او را صرفا به خاطر این تفاوت، رد کند. همچنین شرکتها، مدارس، دانشگاهها و غیره، با حداقل هزینه میتوانند امکانات و تجهیزات لازم را برای راحتی افراد دارای نابینایی فراهم کنند اما ممکن است اصلا آن را در نظر نگرفته یا حتی فراموش کنند و بنابراین این دسته از افراد را مهجور نگه دارند.
همهی اینها در حالی است که در نظر گرفتن تفاوت این افراد، شاید آن قدرها هم هزینه بر نباشد و تنها با کمی توجه و دغدغهمندی نسبت به مناسبسازی فضاها چه از نظر فیزیکی و چه فرهنگی، بتوان از نیرو و دانش انکار نشدنی بسیاری از این افراد، در جامعه استفاده کرد.
تفاوتها در استفاده از تکنولوژی
اما مسالهی تکنولوژی، شاید مغفول ماندهترین بعد این مساله باشد. در اولین مواجهه شاید بپرسید که مگر یک فرد نابینا، پیام کوتاه دریافت میکند؟ مگر میتواند خرید آنلاین انجام دهد یا تاکسی اینترنتی بگیرد؟ مگر ممکن است وبلاگ بنویسد یا به صورت آنلاین، خبر بخواند؟ جواب این است که بله! البته! تکنولوژی این امکان را در اختیار افراد دارای نابینایی قرار داده تا بتوانند با استفاده از نرم افزارهای مخصوص به خود که لیبلهای اختصاص یافته در هر اپلیکیشن بخصوص یا متن وبسایتها را میخواند، به سادگی از تکنولوژی استفاده کنند.
حالا دیگر بر عهدهی شرکتها و کسب و کارهای مختلف است که اپلیکیشنهای خود را برای استفادهی این افراد، به اصطلاح، «دسترسپذیر» کنند. اپلیکیشنهای فراوانی در سطح جهان، برای افراد دارای نابینایی دسترسپذیر هستند. اما در ایران، تعداد کمی از آنها، به این موضوع مهم توجه کردهاند.
تپسی، یکی از این اپلیکیشنهاست که با ایجاد قابلیت دسترسپذیری، کاملا برای افراد دارای نابینایی قابل خواندن و استفاده است. در نتیجه در حاضر این افراد میتوانند به راحتی و بدون کمک دیگران، تاکسی اینترنتی بگیرند. این، گام کوچکی است برای متناسب کردن زندگی تکنولوژیک روزمره، برای این بخش مهم از جامعهی ما.